دعا

[1] - "ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ": قرآن کریم، سوره غافر، آیه 60.

[2] - "مَن کانَت لَه اِلی ربّهِ عزّ و جلّ حاجَة فَلیَطلبِها فی ثَلاثِ ساعات: ساعة فی یَوم الجُمعة، وَ ساعة تَزول الشمس حینَ تَهب الریاح وَ تُفتّح ابوابَ السّماء، وَتَنزل الرَحمة، وَ ساعة فی آخرِ اللّیل، عِندَ طلوع الفَجر، فَإن مَلَکَین یُنادیان: هَل مِن تائبٍ یُتاب عَلیه، هَل مِن سائلٍ یُعطی، هَل مِن مُستَغفِرٍ فَیُغفَر لَه، هَل مِن طالبٍ حاجة فَتقضی لَه" یعنی: هر كس حاجتى نزد خدا دارد، در سه وقت آنها را از خدا بخواهد: 1. ساعتى در روز جمعه؛ 2. در موقع ظهر که خورشید در وسط آسمان است و بادها می‌وزند و درهای آسمان گشوده شده و رحمت خدا سرازیر است؛ 3. ساعت آخر شب، هنگام طلوع فجر، همانا دو فرشته ندا مى كنند: آیا توبه کننده ای هست که توبه کند و الان توبه اش پذیرفته شود؟ آیا سؤال کننده ای از خدا هست که خواسته اش اینک برآورده شود؟ آیا استغفار کننده و عذر خواهی هست که عذرخواهی کند و آمرزیده شود؟ آیا حاجت مندی هست تا اینک حاجتش روا شود؟ پس منادى خداوند را جواب دهید: بحارالانوار، ج 90، ص 343 و 344. ؛ امام صادق ^{علیه السلام} نیز می‌فرمایند: "مَن قامَ مِن آخِرِ اللَّیلِ فَذَكَرَ اللهَ تَناثَرَت عَنهُ خَطایاهُ فَاِن قامَ مِن آخِرِ اللَّیلِ فَتَطَهَّرَ وَ صَلَّی رَكعَتَینِ وَ حَمِدَ اللهَ و أثنی عَلیهِ و صَلّی عَلَی النَّبی (ص) لَم یساءلِ اللهَ شیئا اِلّا أعطاهُ إمّا أن یعطیهُ الَّذی یسائلُهُ بِعَینِهِ إمّا أن یدَّخِرَ لَهُ ما هُوَ خَیر لَه مِنه" یعنی: هر كس در آخر شب از خواب برخیزد و خدا را یاد کند، خطاهای او زائل می‌شود. پس اگر آخر شب بلند شود و وضو بگیرد و دو ركعت نماز بخواند و حمد و ثنای خدا را به جای آورد و بر پیامبر صلوات بفرستد، چیزی از خدا درخواست نمی‌كند مگر آنكه خداوند به او عطا می‌فرماید، یا عین همان چیز را كه او درخواست كرده به او می‌دهد؛ و یا چیزی که بیشتر به نفعش است، برایش ذخیره خواهد نمود: وسائل الشیعه، ج 7، ص 77.

[3] - یعنی بین دو طلوع: از طلوع فجر (هنگام نماز صبح) تا طلوع آفتاب

[4] - "إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ كُلَّ دَعَّاءٍ فَعَلَیكُمْ بِالدُّعَاءِ فِی السَّحَرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ تُفْتَحُ فِیهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ تَهُبُّ الرِّیاحُ وَ تُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ تُقْضَى فِیهَا الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ": بحارالانوار، ج 90، ص 344. ؛ امیر مومنان نیز بر اینکه زمان تقسیم و تخصیص روزی میان بندگان، از طلوع فجر تا طلوع خورشید (یعنی از سحر تا طلوع آفتاب) است، تاکید کرده، می‌فرمایند: "فَأَجِیبُوا داعِی اللَّهِ وَ اطْلُبُوا الرِّزْقَ فِیمَا بَینَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهُ أَسْرَعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْأَرْضِ وَ هِی السَّاعَةُ الَّتِی یقْسِمُ اللَّهُ فِیهَا الرِّزْقَ بَینَ عِبَادِهِ" یعنی: بین طلوع فجر و طلوع شمس (بین طلوعین) از خداوند طلب روزى كنید؛ چون این عمل، از مسافرت در روى زمین براى روزى پیدا كردن سریع تر است؛ و آن ساعتی است كه خداوند، روزى را میان بندگان خود تقسیم مى‌كند: بحارالانوار، ج 90، ص 344.

[5] - زمانی که خورشید از وسط آسمان به سمت مغرب متمایل می‌شود را زوال خورشید گویند.

[6] - بنگرید به روایت امیر مومنان در پاورقی شماره 2.

[7] - "إذَا زَالَتِ الشّمس فُتِحَت أبوابُ السَّمَاء وَ أبوَابُ الجِنَانِ وَ قُضِیت الحَوَائِجِ العِظَامَ ... مِقدَارَ مَا یصَلّى الرّجُلُ أربَعَ رَكَعَاتٍ مُتَرَسِّلا": بحارالانوار، ج 84، ص 54.

[8] - "تُفتّح لَکُم أبوابَ السّماء فی خَمسِ مَواقیت: ... وَ عِندَ الأذان ..." یعنی: درهای آسمان، برای شما در پنج موقع باز می‌شوند: ... [یکی از آنها] هنگام اذان است: بحارالانوار، ج 90، ص 343. ؛ "إغتَنَموا الدّعاء عِندَ خَمسة مَواطِن: ... عِندَ الأذان ..." یعنی: پنج موقع را برای دعا و حاجت خواستن غنیمت شمارید: [یکی از آنها] موقع اذان است ... در این زمان ها مانعی برای استجابت دعا نیست: بحارالانوار، ج 90، ص 344.

[9] - "الدعاء بین الاذان و الاقامه لا یرد": بحارالانوار، ج 90، ص 348.

[10] - "اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلَیكُمُ الصَّلَواتِ الخَمْسَ فى اَفضَلِ السّاعاتِ فَعَلَیكُم بِالدُّعاءِ فى اَدبارِ الصَّلَواتِ": بحارالانوار، ج 82، ص 320.

[11] - رسول رحمت می‌فرمایند: "من أَدَّى فَریضةً فَلَهَ عِندَاللّهِ دَعوَةٌ مُستَجَابَةٌ": یعنی: كسى كه واجبى را به جا آورد، به دنبال آن، دعاى مستجابى خواهد داشت بحارالانوار، ج 79، ص 207.

[12] - امام باقر ^{علیه السلام} می‌فرمایند: "علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک فیها ما اقبلک علیه منها بقلبک" یعنی: بر توجه قلبی در نماز عنایت و محافظت کن، چون آن مقدار از نماز که با توجه و حضور قلب خوانده ای، برای تو حساب می‌شود: بحارالانوار، ج 81، ص 201.

[13] - "إنَّ یوْمَ الْجُمُعَةِ سَیدُ الْأَیامِ یضَاعِفُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یمْحُو فِیهِ السَّیئَاتِ وَ یرْفَعُ فِیهِ الدَّرَجَاتِ وَ یسْتَجِیبُ فِیهِ الدَّعَوَاتِ وَ یكْشِفُ فِیهِ الْكُرُبَاتِ وَ یقْضِی فِیهِ الْحَاجَاتِ الْعِظَامَ": بحارالانوار، ج 86، ص 274.

[14] - "إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو فَیُؤَخَّرُ حَاجَتُهُ إِلَى یَوْمِ الْجُمُعَةِ ... إِنَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ سَیِّدُ الْأَیَّامِ ... وَ فِیهِ سَاعَةٌ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فِیهَا أَحَدٌ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ مَا لَمْ یَسْأَلْ حَرَاماً": بحارالانوار، ج 90، ص 347.

[15] - "فِی یوْمِ الْجُمُعَةِ سَاعَةٌ لَا یسْأَلُ اللَّهَ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ فِیهَا شَیئاً إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ وَ هِی مِنْ حِینِ تَزُولُ الشَّمْسُ إِلَى حِینِ ینَادَى بِالصَّلَاةِ": مستدرک الوسائل، ج 6، ص 19.

[16] - امام باقر در ادامه‌ی کلام شان درباره‌ی ساعت ویژه‌ی استجابت دعا در روز جمعه می‌فرمایند: "وَ هِی مِنْ حِینِ تَزُولُ الشَّمْسُ إِلَى حِینِ ینَادَى بِالصَّلَاةِ": مستدرک الوسائل، ج 6، ص 19. «ینَادَى بِالصَّلَاةِ» اشاره به این آیه‌ی کریمه از قرآن دارد که می‌فرماید: "یا أَیّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یوْمِ الْجُمُعَةِ ..." یعنی: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی که برای نماز جمعه فرا خوانده می‌شوید ...: قرآن کریم، سوره جمعه، آیه 9.

[17] - فاطمه زهرا ^{سلام الله علیها} – دختر سول خاتم – می‌فرمایند: "سَمِعْتُ النَّبِی أنَّ فِی الْجُمُعَةِ لَسَاعَةً لَا یرَاقِبُهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ یسْأَلُ اللهَ عَزَّوَجَلَّ فِیهَا خَیراً إلَّا أعْطَاهُ إیاهُ ... فَقُلْتُ یا رَسُولَ اللهِ أی سَاعَةٍ هِی قَالَ «إذَا تُدَلَّى نِصْفُ عَینِ الشَّمْسِ لِلْغُرُوبِ»" یعنی: از پیغمبر شنیدم که فرمودند در روز جمعه یک ساعتی هست که اگر شخص مسلمان مراقبت داشته باشد و از خدا در آن ساعت خیری بخواهد، مطمئنّاً خدا به او عنایت می‌کند. از پیغمبر سؤال کردم این ساعتی که شما گفتید چه وقتی است؟ فرمود «آن موقعی که نصف خورشید هنگام غروب استتار پیدا کند»: معانی الاخبار، ص 399 و 400.

[18] - از امام صادق ^{علیه السلام} درباره‌ی این زمان ویژه که دعاها در آن اجابت می‌شود، سوال شد، ایشان پاسخ دادند: "السَّاعَةُ الَّتى‏ یسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعاءُ یوْمَ الْجُمُعَةِ: ما بَینَ فَرَاغِ الْإِمامِ مِنَ الْخُطْبَةِ إِلى‏ أَنْ تَسْتَوِىَ ‏ الصُّفُوفِ وَ ساعَةٌ أُخْرى‏ مِنْ آخِرِ النَّهارِ إِلى‏ غُرُوبِ الشَّمْسِ وَ کَانَت فاطِمَةُ ع تَدعُوا فی ذَلِکَ الوَقت" یعنی: آن زمان که در روز جمعه دعاها در آن مستجاب می‌گردد، [عبارت است از]: 1) مابین فراغت خطیب از خطبه و منظم شدن صفوف مردم و 2) پایان روز که حضرت فاطمه ^{علیها السلام} در این وقت به درگاه خدا دعا مى كرد: بحارالانوار، ج 90، ص 348. در واقع، این روایت نیز اشاره به همان دو زمانی دارد که در متن درس به آنها اشاره گردید.

[19] - "إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ینْزِلُ مَلَكاً إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْیا كُلَّ لَیلَةٍ فِی الثُّلُثِ الْأَخِیرِ وَ لَیلَةَ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ اللَّیلِ فَیأْمُرُهُ فَینَادِی «هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیهُ ...»": بحارالانوار، ج 86، ص 266. ؛ امام باقر ^{علیه السلام} نیز می‌فرمایند: "إنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَینَادِی كُلَّ لَیلَةِ جُمُعَةٍ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنْ أَوَّلِ اللَّیلِ إِلَى آخِرِهِ «أَلَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یدْعُونِی لآِخِرَتِهِ وَ دُنْیاهُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُجِیبَهُ ...»" یعنی: خدای متعال، هر شب جمعه - از ابتدای شب تا انتهای آن - از بالای عرش ندا می‌دهد: آیا بنده‌ی مومنی هست که مرا بخواند و برای آخرت و دنیایش درخواست کند (هم حاجات معنوی و هم حاجات دنیوی)، تا قبل از طلوع فجر جوابش را بدهم؟: بحارالانوار، ج 80، ص 114.