بسم الله الرحمن الرحیم
دعا
درس‌گفتارهایی از: مسعود بسیطی
با اهتمام: حسین آخوندعلی؛ زهرا مرادی
در دوره‌ی «دعا»، به بررسی معنا، مفهوم و کاربرد «دعا» در زندگی روزمره‌ی آدمی از دیدگاه مربّیان الهی می‌پردازیم؛ و «آداب دعا» و «شرایط استجابت» آن را بیان خواهیم کرد. این مبحث، در دوازده گفتار ارائه می‌گردد.
درس دهم: زمان‌ها و مکانهای مناسب برای استجابت دعا (قسمت دوم)
در جلسه‌ی گذشته به این موضوع پرداختیم که:
آفریدگار مهربان، همواره بندگانی را که به آستانش پناه می‌آورند و با فروتنی و اقرار به فقر خود، پروردگارشان را می‌خوانند، مورد توجه قرار می‌دهد و ایشان را از درگاه خویش نمی‌راند. اما به سبب همان رحمت بی‌منتهایش، اوقات و مکانهای شریف متعددی را نیز در نظر گرفته که اگر در آنها بنده‌ای به خالق خویش توجه کند، خداوند نیز توجه ویژه‌ی خود را نثار او می‌سازد. در جلسه‌ی گذشته به برخی از موقعیت‌های زمانی اشاره شد.
در این جلسه به ادامه‌ی این موضوع خواهیم پرداخت.
****
همان طور که پیشتر تاکید شد دعا کردن به زمان و مکان خاصی نیاز ندارد. اما برخی از زمان‌ها و مکان‌ها دارای فضیلت و ارزش بالاتری هستند که امید می‌رود دعا در آنها به اجابت نزدیکتر باشد. در جلسه‌ی گذشته به موارد زیر اشاره گردید:
1)زمان‌های مناسب برای استجابت دعا در میان ساعات شبانه روز (انتهای شب، بین الطلوعین، هنگام زوال خورشید، هنگام اذان، هنگام ادای نمازهای پنج‌گانه)
2)زمان‌های مناسب برای استجابت دعا در میان روزهای هفته (روز و شب جمعه)
در این درس به موقعیت‌های دیگری اشاره می‌شود:
3) در میان روزها و ماه‌های سال:
3-1) ماه رجب:
در شرافت و برکت ماه رجب همین بس که خداوند مهربان این ماه را ماه خود خوانده، می‌فرماید:
«ماه [رجب]، ماه من است، بنده، بنده‌ی من است و رحمت، رحمت من است. پس هر كه مرا در این ماه بخواند، او را اجابت می‌كنم و هر كه از من درخواست نماید به او می‌بخشم و هر كه از من طلب هدایت نماید، او را هدایت خواهم كرد. من این ماه را رشته و ریسمانی میان خود و بندگانم قرار داده‌ام پس هر كه به این ریسمان بیاویزد به من خواهد رسید.»[1]
همه می‌دانیم تمامی مخلوقات – از جمله روزها و ماه‌های سال – به خداوند متعال تعلق دارند؛ و مالک و خالق همه‌ی آنها آفریدگار مهربان است. اما وقتی یکی از مخلوقات به طور ویژه به خدا نسبت داده می‌شود، نشانه‌ی شرافت و فضیلتی خاص درباره‌ی آن مخلوق است. مثلا «کعبه» را به جهت شرافت و قداست والایش، «بیت الله» می‌خوانند و «رجب» را به دلیل شرافت و فضیلتش «شهر الله» گویند. رسول خاتم می‌فرمایند:
« رجب، ماه خداست (شهر الله است) که بسیار با حرمت است و در آن، رحمت الهی بر بندگان می‌بارد[2] ماه بزرگی که ... هیچ ماهی در حُرمت و برتری نزد خدا، به پای آن نمی‌رسد[3]»
گرچه تمامی ماه رجب، شریف و با فضیلت است، لیکن برخی اوقات آن از عظمت و شرافت بیشتری برخوردار است؛ مانند: اولین شب جمعه‌ی ماه رجب[4] و روزبعثت پیامبر خاتم (بیست و هفتم ماه رجب).[5]
3-2) ماه شعبان:
ماه شعبان نیز در شمار شریف‌ترین ایام سال قرار دارد. رسول خاتم می‌فرمایند:
«شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است ... این ماه را شعبان نامیده‌اند چراکه در آن روزی‌های مؤمنان تقسیم می‌شود.[6] در هر پنجشنبه‌ی ماه شعبان، آسمان‌ها زینت بسته می‌شود ... هر كس كه در این روز دو ركعت نماز گذارد [با کیفیتی که رسول اکرم توضیح می‌دهند] خداوند تمامی حاجت‌های دینی و دنیایی او را اجابت می‌فرماید.[7]»
آنچه بر شرافت این ماه افزوده، آن است که میلاد منجی موعود – حضرت مهدی که خداوند در ظهورش تعجیل فرماید – در نیمه‌ی این ماه رُخ داده است. خداوند رحمان بر خود واجب فرموده که دعاکننده در شب نیمه‌ی شعبان را بی‌اجابت نگذارد. امام باقر علیه السلام در این خصوص چنین می‌فرمایند:
«شب نیمه شعبان، برترین شب پس از شب قدر است. خداوند در آن از فضلش به بندگان عطا می‌فرماید و با منّ [و کرمش] آنان را می‌بخشاید. پس برای تقرّب به خدای تعالی در این شب بکوشید. چراکه خداوند بر خود واجب نموده که هر درخواست کننده‌ای که در این شب خواسته‌ای داشته باشد رد نکند – به شرط آنکه آن خواسته معصیت و گناه نباشد - ... پس [در این شب] در دعا و ثنا به درگاه الهی بکوشید.»[8]
3-3) ماه رمضان:
برترین ماه، نزد خدای متعال، ماه رمضان است.[9] در این ماه که به ماه رحمت و برکت لقب گرفته[10]، دعا به درگاه الهی بسیار سفارش شده است.[11] رسول رحمت می‌فرمایند:
«خداوند در هر شب از ماه مبارک رمضان سه بار می‌فرماید آیا درخواست کننده‌ای از من هست که من درخواست او را اجابت کنم؟ آیا توبه‌کننده‌ای هست که توبه‌ی او را بپذیرم؟ آیا کسی هست که از من پوزش بطلبد تا من هم او را بیامرزم؟»[12]
همچنین تاکید می‌فرمایند:
«دعای روزه‌دار رد نمی‌شود.»[13]
در این میان، شبهای قدر فضیلت ویژه‌تری دارند. به تعبیر امام صادق علیه السلام شب قدر، «قلب» ماه رمضان است. [14] دعا و شب زنده داری در این شب بسیار توصیه شده است.[15]
3-4) روز عرفه:
روز عرفه (نهم ذی الحجه) که روز دعا و درخواست نامیده شده[16] از روزهای بسیار با فضیلتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت ویژه‌ای دارد. آنچنان که طبق فرمایش اهل بیت علیهم السلام، اگر کسی در ماه رمضان مغفرت خدای تعالی را نصیب خویش نسازد، بعید است در آینده نیز مورد مغفرت پروردگار قرار گیرد؛ مگر آنکه عرفه را درک نماید.[17]امام سجاد علیه السلام درباره‌ی این روز فرموده‌اند:
«عصر روز عرفه خداوند ملائک را به آسمان دنیا نازل می‌كند و به آنان می‌فرماید: به بندگانم نگاه كنید كه با سختی و زحمت به سوی من آمده‌اند ... من شما ملائک را شاهد می‌گیرم كه همین امروز دعای آنان را اجابت كنم.»[18]
چنانچه کسی در چنین روزی در سرزمین عرفات حاضر باشد و دعا کند، دعایش به اجابت نزدیکتر است؛ چراکه هم زمان و هم مکان شریفی را برای طلب از خالق مهربان انتخاب کرده است. اما شرافت این روز به گونه‌ای است که حتی در خارج از عرفات نیز موجب استجابت دعای دعاگویان می‌گردد.[19]
روایت کرده‌اند امام سجاد علیه السلام در روز عرفه صدای گدایی را شنیدند که از مردم درخواست کمک می‌کرد. سید الساجدین ناراحت شدند و خطاب به آن فرد فرمودند:
«وای بر تو! آیا در چنین روزی از کسی غیر از خدا درخواست می‌کنی؟! در حالی که در این روز برای بچه‌هایی که در شکم مادران‌شان هستند نیز امید سعادت و خوشبختی می‌رود.»[20]
4) موقعیت‌های خاص:
غیر از موارد اشاره شده در بخش‌های پیشین، زمان‌های متعدد دیگری نیز وجود دارند که در استجابت دعا موثرند. مانند:
4-1) هنگام قرائت قرآن[21]
4-2) هنگام نزول باران[22]
4-3) هنگام تلاقی دو صف حق و باطل در کارزار در راه خدا[23]
4-4) هنگام آه کشیدن مظلوم (کسی که مورد ظلم واقع می‌شود و دلش می‌شکند اگر در آن لحظه دعا کند، دعایش به اجابت بسیار نزدیک خواهد بود)[24]
...
مکانهای مناسب برای استجابت دعا:
1) عبادتگاه‌ها و مساجد:
مکان‌هایی که بندگان خدا به عبادت خالق خویش می‌پردازند نزد خدای متعال دارای شرافت خاصی هستند. این مکان می‌تواند سجده‌گاه آدمی و محل نماز خواندن او در خانه باشد[25] ؛ و می‌تواند مسجدی باشد که میزبان نمازگزاران و عبادت کنندگان متعدد است. در این میان برخی از عبادتگاه‌ها، از فضیلت و حُرمت ویژه‌تری برخوردارند و دعا در آنها به اجابت نزدیکتر است. مانند:
1-1) مکه
امام باقر علیه السلام فرموده‌اند:
«احدی از نیکان و بدان نیست که بر این کوه‌ها[ی مکه] وقوف کند مگر اینکه خدا دعای او را به اجابت رساند؛ دعای نیکان نسبت به امور دنیا و آخرت‌شان مستجاب می‌شود، ولی دعای بدکاران درباره دنیای‌شان مستجاب می‌شود.»[26]
1-2) مسجد کوفه
امیر مومنان فرموده‌اند:
«هیچ گرفتاری در آن (مسجد کوفه) حاجتی را درخواست نمی‌کند مگر اینکه خداوند اجابت می‌فرماید و گرفتاری‌اَش را بر طرف می‌سازد.»[27]
1-3) مسجد سهله
امام صادق علیه السلام فرموده‌اند:
«در کوفه مسجدی است به نام مسجد سهله ... هیچ گاه گرفتاری در آن وارد نمی‌شود و بین مغرب و عشاء دو رکعت نماز نمی‌خواند و به درگاه خدا دعا نمی‌کند مگر اینکه خداوند گرفتاری‌اَش را برطرف می‌سازد.»[28]
2) حرم‌های معصومین علیهم السلام:
مقام و منزلت اهل بیت علیهم السلام نزد خداوند رحمان آنچنان والاست که حاجت‌مندی را از کنار قبور ایشان، دست خالی باز نمی‌گرداند. در ادامه، به چند نمونه اشاره می‌گردد:
2-1) حرم پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم:
امام صادق علیه السلام در شرافت حرم رسول رحمت چنین فرموده‌اند:
«اگر حاجتی داشتی، در جوار قبر پیامبر ... رو به قبله بایست و دست‌هایت را بلند کن و حاجتت را درخواست کن. پس در این حال برای اینکه حاجتت روا شود، سزاوارتری – إن شاء الله (اگر خدا خواهد).»[29]
2-2) حرم امیر مومنان علیه السلام:
امام صادق علیه السلام درباره‌ی دعا در مرقد مطهر امیر مومنان به مطلب ظریف و شایان توجهی اشاره می‌کنند و می‌فرمایند:
«درهای آسمان هنگام دعای زائرِ امیر مومنان گشوده می‌شود؛ پس مبادا که از این خیر باز بمانی.»[30]
یعنی حرم امیر مومنان از چنان فضیلتی برخوردار است که وقتی کسی در آن مکان دعا می‌کند، درهای آسمان باز می‌شوند! چنین تعبیر زیبایی درباره‌ی هیچ مکان دیگری به کار نرفته است.
2-3) حرم امام حسین علیه السلام:
یکی از مکانهای بسیار شریف و با فضیلت، مزار مطهر امام حسین علیه السلام است. امام صادق علیه السلام در خصوص شرافت این قطعه‌ی مقدّس از زمین می‌فرمایند:
«خداوند، مكان‌هایی دارد كه در آنها دعا مستجاب می‌شود و حرم امام حسین از آن مكان‌ها است[31] ... شخصی که عازم قبر حسین می‌شود، وقتی از خانه‌اش خارج می‌شود، در اولین قدم گناهانش آمرزیده می‌شود. سپس همواره با هر قدمی که بر می‌دارد، پاک می‌شود تا به قبر می‌رسد. پس وقتی که به آنجا رسید، خداوند او را ندا می‌دهد: بنده‌ی من! از من سوال کن تا پاسخت دهم؛ دعا کن تا اجابت کنم؛ طلب کن تا به تو عطا کنم؛ و حاجتی از من بخواه تا برآورده سازم[32] ... هیچ کس در آنجا (حرم امام حسین) ... دعا نمی‌کند مگر آنکه دیر یا زود مستجاب می‌گردد.[33]»
2-4) حرم امام رضا علیه السلام
امام هادی – دهمین جانشین و هدایتگر پس از رسول خاتم – می‌فرمایند:
«هرکس از درگاه خدای عزّ و جلّ حاجتی دارد، پس قبر جدّم رضا علیه السلام را در طوس زیارت کند در حالی که غسل کرده است؛ و در بالای سرش دو رکعت نماز گذارد و در قنوت نماز، حاجتش را درخواست کند. پس به درستی که حاجتش برآورده می‌شود.»[34]
****
در جلسه‌ی آینده به دلایل و موانع استجابت دعا خواهیم پرداخت.
نکات مهم این جلسه:
- برخی از زمان‌هایی که دعا در آنها به اجابت نزدیکتر است عبارتند از:
o برخی روزها و ماه‌های خاص در سال، مانند: ماه رجب؛ ماه شعبان؛ ماه رمضان؛ روز عرفه
o موقعیت‌های خاص، مانند: هنگام قرائت قرآن؛ هنگام نزول باران؛ هنگام تلاقی دو صف حق و باطل در کارزار در راه خدا؛ هنگام آه کشیدن مظلوم
- برخی از مکان‌هایی که دعا در آنها به اجابت نزدیکتر است عبارتند از:
o عبادتگاه‌ها و مساجد، مانند: مکه؛ مسجد کوفه؛ مسجد سهله
o حرم‌های معصومین علیهم السلام
منبع: پایگاه علمی فرهنگی محمد (ص)
[1] - "الشّهرُ شَهری وَالْعبدُ عبْدی وَالرَّحمَةُ رَحْمَتی، فَمَن دَعانی فی هَذاَالشَّهر اَجِبْتُهُ وَ مَن سَأَ لَنی اَعطَیتُهُ وَمَن اسْتَهْدانی هَدَیتُهُ وَجعَلْتُ هَذَاالشَّهرَ حَبْلاً بَینی وَ بَینَ عِبادی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَی": بحارالانوار، ج 95، ص 377.
[2] - "رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ یصُبُّ اللَّهُ فِیهِ الرَّحْمَةَ عَلَی عِبَادِه": بحارالانوار، ج 93، ص 366.
[3] - "هُوَ شَهْرٌ عَظِیمٌ ... لَا یقَارِبُهُ شَی ءٌ مِنَ الشُّهُورِ حُرْمَةً وَ فَضْلًا عِنْدَ اللَّهِ": بحارالانوار، ج 94، ص 26.
[4] - "لَا تَغْفُلُوا عَنْ لَیلَةِ أَوَّلِ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَإِنَّهَا لَیلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِكَةُ لَیلَةَ الرَّغَائِبِ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ إِذَا مَضَى ثُلُثُ اللَّیلِ لَا یبْقَى مَلَكٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا وَ یجْتَمِعُونَ فِی الْكَعْبَةِ وَ حَوَالَیهَا وَ یطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیهِمْ فَیقُولُ لَهُمْ یا مَلَائِكَتِی سَلُونِی مَا شِئْتُمْ فَیقُولُونَ یا رَبَّنَا حَاجَتُنَا إِلَیكَ أَنْ تَغْفِرَ لِصُوَّامِ رَجَبٍ فَیقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ فَعَلْتُ ذَلِكَ": وسائل‌الشیعه، ج 8، ص 98.
[5] - در این روز شریف عبادات مخصوصی سفارش شده و به عامِلان این اعمال بشارت استجابت دعاهاشان – هر حاجت مشروعی که باشد – داده شده است. به عنوان نمونه امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: "یَوْمُ سَبْعَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ رَجَبٍ نُبِّئَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ مَنْ صَلَّى فِیهِ أَیَّ وَقْتٍ شَاءَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ رَكْعَةً ... ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِكُ بِهِ شَیْئاً أَرْبَعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَدْعُو فَلَا یَدْعُو بِشَیْءٍ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ فِی كُلِّ حَاجَةٍ الّا أن یَدعُوَ فِی جَائِحَةِ قَومٍ اَو قَطیعَةِ رَحِمٍ" یعنی: در روز بیست و هفتم ماه رجب که روز مبعث رسول خداست، هرکس در هر وقت آن روز دوازده رکعت نماز بخواند (با کیفیتی که امام علیه السلام در همین روایت توضیح می‌دهند) بعد چهار مرتبه این جمله را بگوید «اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِكُ بِهِ شَیْئاً» (الله، مالک و پرورش دهنده‌ی من است و هیچ چیز را شریک او نمی‌گیرم) سپس دعا کند، اینطور نیست که دعایی کند مگر اینکه به اجابت می‌رسد؛ نسبت به هر حاجتی که داشته باشد جز آنکه برای عده‌ای طلب مصیبت نماید یا جدایی از خویشاوند (قطع رحم) بخواهد: وسائل‌الشیعه، ج 8، ص 110.
[6] - "... شَهْرٌ شَرِیفٌ وَ هُوَ شَهْرِی ... إِنَّمَا سُمِّی شَعْبَانَ لِأَنَّهُ تَتَشَعَّبُ فِیهِ أَرْزَاقُ الْمُؤْمِنِینَ ...": بحارالانوار، ج 94، ص 69.
[7] - "تتزینُ السّماواتُ فی كلِّ خمیسٍ من شَعبان فتقولُ الملائكةُ: إلَهنا اغفِرْ لِصائِمیه وأَجِب دُعاءَهم، فمَن صلَّى فیه ركعتَین، ... قضى اللهُ له كلّ حاجةٍ من أمرِ دِینِه ودُنیاه": وسائل‌الشیعه، ج 8، ص 104.
[8] - "هِیَ أَفْضَلُ لَیْلَةٍ بَعْدَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ فِیهَا یَمْنَحُ اللَّهُ تَعَالَى الْعِبَادَ فَضْلَهُ وَ یَغْفِرُ لَهُمْ بِمَنِّهِ فَاجْتَهِدُوا فِی الْقُرْبَةِ إِلَى اللَّهِ (تعالى) فِیهَا، فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ آلَى اللَّهُ عَلَى نَفْسِهِ أَنْ لَا یَرُدَّ سَائِلًا لَهُ فِیهَا مَا لَمْ یَسْأَلْ مَعْصِیَة ... فَاجْتَهِدُوا فِی الدُّعَاءِ وَ الثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ": بحارالانوار، ج 94، ص 85.
[9] - امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: "غُرَّةُ الشُّهُورِ شَهْرُ الله شَهْرُ رَمَضان و قَلْبُ شَهرِ رَمَضان لَیْلَةُ الْقَدْرِ" یعنی: برجسته ترین ماه‌ها، ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، شب قدر است: بحارالانوار، ج 94، ص 11.
[10] - رسول خاتم می‌فرمایند: «هُوَ شَهرُ البَرَكَةِ»: بحارالانوار، ج 93، ص 340. ؛ و می‌فرمایند: "ان ابواب السماء تفتح فى اول لیلة من شهر رمضان و لا تغلق الى اخر لیلة منه" یعنی: درهاى آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده مىشود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد: بحارالانوار، ج 93، ص 344. ؛ امام صادق علیه السلام نیز می‌فرمایند: " نِعْمَ الشَّهْرُ رَمَضانُ کانَ یُسَمّی عَلی عَهْدِ رَسُولِ اللّهِ الْمَرْزُوقُ" یعنی: چه خوب ماهی است ماه رمضان؛ ماهی که در زمان پیامبر ماه «پر برکت» نامیده شد: بحارالانوار، ج 93، ص 372.
[11] - امیر مومنان می‌فرمایند: "عَلَیکمْ فی شَهْرِ رَمَضانَ بِکثْرَةِ الإسْتِغْفارِ وَ الدُّعاءِ، فَأمَّا الدُّعاءُ فَیدْفَعُ الْبَلاءَ عَنْکمْ وَ أمَّا الإسْتِغْفارُ فَتُمْحی بِهِ ذُنُوبُکمْ" یعنی: بر شما باد که در ماه رمضان زیاد دعا و استغفار کنید، که دعا بلا را از شما دور می‌سازد و طلب مغفرت و آمرزش گناهان شما را پاک می‌گرداند: بحارالانوار، ج 93، ص 378.
[12] - "یقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِی كُلِّ لَیلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ هَلْ مِنْ سائِلٍ فَأُعْطِیهُ سُؤْلَه هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیهِ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَه": بحارالانوار، ج 93، ص 338.
[13] - "لا ترد دعوة الصائم": بحارالانوار، ج 93، ص 256. ؛ امام صادق علیه السلام نیز می‌فرمایند: "دعوة الصائم تستجاب عند افطاره" یعنی: دعای شخص روزه‌دار هنگام افطار مستجاب می‌شود: بحارالانوار، ج 93، ص 315.
[14] - بنگرید به پاورقی شماره 9.
[15] - به عنوان نمونه بنگرید به روایات بحارالانوار، ج 95، ص 168.
[16] - امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: "تَخَیَّرْ لِنَفْسِکَ مِنَ الدُّعاءِ ما اَحْبَبْتَ وَاجْتَهِدْ فَاِنَّهُ (یَوْمَ عَرَفَةَ) یَوْمُ دُعاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ" یعنی: [در روز عرفه] هر دعایی که دوست‌‌داری برای خود بخوان و در دعا کردن بکوش که آن روز، روز دعا و درخواست است: وسائل‌الشیعه، ج 13، ص 538.
[17] - امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: "مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إِلَی قَابِلٍ إِلَّا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ": وسائل‌الشیعه، ج 10، ص 305.
[18] - "اَ مَا عَلِمتَ إذَا كانَ عَشِیةُ عَرَفَةَ ینَزِّلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ مَلائِكَةَ اِلَی السَّماءِ الدُّنْیا ثُمَّ یقوُلُ انظُروُا إلى عِبادی أتَونِی شُعثاً غُبراً، ... اُشهدوا أنَّ حقّاً عَلَی أن اُجیبَهُم الیوم": بحارالانوار، ج 96، ص 254.
[19] - امیر مومنان می‌فرمایند: "لَا عَرَفَةَ إِلَّا بِمَكَّةَ وَ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَجْتَمِعُوا فِی الْأَمْصَارِ یَوْمَ عَرَفَةَ یَدْعُونَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ": وسائل‌الشیعه، ج 13، ص 561.
[20] - "وَیْحَکَ أَ غَیْرَ اللَّهِ تَسْأَلُ فِی هَذَا الْیَوْمِ إِنَّهُ لَیُرْجَى لِمَا فِی بُطُونِ الْحَبَالَى فِی هَذَا الْیَوْمِ أَنْ یَکُونَ سَعِیداً": وسائل الشیعه ، ج 13، ص 555.
[21] - امیر مومنان می‌فرمایند: "إغتَنَموا الدّعاء عِندَ خَمسة مَواطِن: عِندَ قِراءة القُرآن، وَ عِندَ الأذان، وَ عِندَ نُزولِ الغَیث وَ عِندَ التَقاء الصَفّین لِلشهادة وَ عِند دَعوة المَظلوم، فَإنها لَیسَ لَها حِجابٌ دونَ العَرش" یعنی: پنج موقع را برای دعا و حاجت خواستن غنیمت شمارید: موقع تلاوت قرآن، موقع اذان، موقع نزول باران و برف، موقع تلاقی دو صف حق و باطل در کارزار در راه خدا، موقع ناراحتی و آه كشیدن مظلوم. در این زمان ها مانعی برای استجابت دعا نیست: بحارالانوار، ج 90، ص 343. ؛ و نیز می‌فرمایند: "تُفَتَّحُ لَكُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ فِی خَمْسِ مَوَاقِیتَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَیثِ وَ عِنْدَ الزَّحْفِ وَ عِنْدَ الْأَذَانِ وَ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ مَعَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ" یعنی: درهای آسمان، برای شما در پنج موقع باز می‌شوند: هنگام ریزش باران و برف، هنگام جهاد [و نبرد در راه خدا]، هنگام اذان، هنگام قرائت قرآن، هنگام ظهر (زوال خورشید) و زمان طلوع فجر: بحارالانوار، ج 90، ص 344.
[22] - بنگرید به پاورقی شماره 21.
[23] - بنگرید به پاورقی شماره 21.
[24] - بنگرید به روایت "إغتَنَموا الدّعاء عِندَ خَمسة مَواطِن ..." در پاورقی شماره 21.
[25] - امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: "ما یمنَعُ اَحَدَكُم اِذا دَخَل عَلَیهِ غَمٌّ مِن غُمُومِ الدُّنیا اَن یتَوَضَّاَ ثُمَّ یدخُلَ مَسجِدَهُ وَ یركَعَ رَكعَتَینِ فَیدعُوَ اللّه فیهِما؟ اَما سَمِعتَ اللّه یقُولُ: «وَاستَعینوا بِالصَّبرِ وَ الصَّلاةِ»؟" یعنی: چه مانعی دارد كه هر گاه کسی از شما گرفتار غصه‌ای از غصه‌های دنیا باشد، وضو بگیرد و به سجده‌گاه خود (محلی که در آن نماز می‌خواند) برود و دو ركعت نماز گزارد و در آن دعا كند؟ مگر نشنیده‌اى كه خداوند مى‌فرماید: «از صبر و نماز کمک بگیرید»؟: بحارالانوار، ج 88، ص 341.
[26] - "ما یَقفُ احدٌ علی تلک الجبال بَرٌّ وَ لافاجرٌ اِلاّ استجابَ الله له فَاَمّا البَرُّ فَیستجابُ لَه فی اخِرَتِهِ وَدنیاه، وَاَمّا الفاجرُ فَیُسْتَجابُ لَهُ فی دُنْیاه": وسائل الشیعه، ج 11، ص 160.
[27] - "مَا دَعَا فِیهِ مَکْرُوبٌ بِمَسْأَلَةٍ فِی حَاجَةٍ مِنَ الْحَوَائِجِ إِلَّا أَجَابَهُ اللَّهُ وَ فَرَّجَ عَنْهُ کُرْبَتَه": بحارالانوار، ج 97، ص 404.
[28] - "بِالکوفةِ مَسجِدٌ یُقالَ لَهُ مَسجِدُ السَّهلَةِ ... مَا أَتَاهُ مَکْرُوبٌ قَطُّ فَصَلَّى فِیهِ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ وَ دَعَا اللَّهَ إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ کُرْبَتَه ": بحارالانوار، ج 97، ص 439 و 440.
[29] - "إِنْ كَانَتْ لَكَ حَاجَةٌ فَاجْعَلْ قَبْرَ النَّبِی ... اسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ وَ ارْفَعْ یدَیكَ وَ اسْأَلْ حَاجَتَكَ فَإِنَّكَ أَحْرَى أَنْ تُقْضَى إِنْ شَاءَ اللَّهُ": بحارالانوار، ج 97، ص 151.
[30] - "إنَّ اَبْوَابَ السَّماءِ لَتُفَتَّحُ عِنْدَ دُعاءِ الزَائِرِ لأمیرِالمُؤمنینَ فَلا تَکُنْ عَنِ الخَیرِ نَوَّاماً": وسائل الشیعه، ج 14، ص 380.
[31] - "أَنَّ لِلَّهِ تَعَالَى بِقَاعاً یسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعَاءُ فَتِلْكَ الْبُقْعَةُ مِنْ تِلْكَ الْبِقَاعِ": وسائل الشیعه، ج 14، ص 537.
[32] - "إِنَّ الرَّجُلَ لَیخْرُجُ إِلَى قَبْرِ الْحُسَینِ ع فَلَهُ إِذَا خَرَجَ مِنْ أَهْلِهِ بِأَوَّلِ خُطْوَةٍ مَغْفِرَةُ ذُنُوبِهِ ثُمَّ لَمْ یزَلْ یقَدَّسُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَتَّى یأْتِیهُ فَإِذَا أَتَاهُ نَاجَاهُ اللَّهُ تَعَالَى فَقَالَ: عَبْدِی سَلْنِی أُعْطِكَ؛ اُدْعُنِی أُجِبْكَ؛ اُطْلُبْ مِنِّی أُعْطِكَ، سَلْنِی حَاجَةً أقضیها لَكَ": وسائل الشیعه، ج 14، ص 420 و 421.
[33] - "لَا دَعَا عِنْدَهُ أَحَدٌ دَعْوَةً إِلَّا اسْتُجِیبَتْ لَهُ عَاجِلَةً وَ آجِلَة": وسائل الشیعه، ج 14، ص 538. ؛ و نیز می‌فرمایند: "مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ لِلَّهِ وَ فِی اللَّهِ أَعْتَقَهُ مِنَ النَّارِ وَ آمَنَهُ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ وَ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ" یعنی: اگر کسی برای خدا و در راه خدا، قبر امام حسین را زیارت کند، خدا او را از آتش جهنم میرهاند و خداوند او را از زاری بزرگ (یعنی ترس قیامت) ایمن می‌سازد. [زائر امام حسین] هیچ حاجتی از خواستههای مادی و معنویاش را تقاضا نمی‌کند، مگر اینکه خدا به او می‌دهد: وسائل الشیعه، ج 14، ص 499.
[34] - "مَنْ کَانَتْ لَهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَاجَةٌ فَلْیَزُرْ قَبْرَ جَدِّیَ الرِّضَا بِطُوسَ وَ هُوَ عَلَى غُسْلٍ وَ لْیُصَلِّ عِنْدَ رَأْسِهِ رَکْعَتَیْنِ وَ لْیَسْأَلِ اللَّهَ تَعَالَى حَاجَتَهُ فِی قُنُوتِهِ فَإِنَّهُ یَسْتَجِیبُ لَهُ": بحارالانوار، ج 99، ص 49.
