به کوشش: نرگس بدشت
بسم الله الرحمن الرحیم
پیش از سده دهم هجری و قبل از تشکیل دولت صفوی، شعرای بزرگی به مدح و اظهار ارادت به اهل بیت پرداخته اند که نامشان چون ستارگان درخشانی در شعر و ادب پارسی می درخشد. از آن جمله اند:
رودکی سمرقندی پدر شعر فارسی در قرن سوم هجری
فردوسی بزرگ احیا گر زبان فارسی در قرن چهارم هجری
دقیقی شاعر بزرگ قرن چهارم هجری
حکیم کسایی مروزی مبلغ اهل بیت در قرن چهارم هجری
اسدی طوسی شاعر نام آور قرن پنجم
ابوزید محمد غضائری رازی متوفی اوایل سده 5 هجری
قطران تبریزی متوفی 466
حکیم ناصرخسرو قبادیانی متوفی 481
ادیب صابر تَرمذی متوفی 538
سید حسن غزنوی متوفی 556
انوری ابی وردی متوفی 585
خاقانی شروانی متوفی595
عطار نیشابوری متوفی 618
شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی متوفی 691
جلال الدین محمد مولوی بلخی متوفی 672
خواجوی کرمانی متوفی 753
قاسم انوار تبریزی متوفی837
عصمت بخارایی متوفی 840
عبدالرحمن جامی متوفی 838
هلالی جُغَتایی مقتول به سال 936 به جرم تشیّع
ابوالحسن فراهانی سده یازدهم هجری
مولانا محمد شریف وقوعی تبریزی متوفی 1018
نورالدین محمد ظهوری تُرشیزی متوفی 1024
مولانا مَلِک قومی متوفی سده 11
مولانا محمد خرده کاشانی سده 11
ملا نقی بروجردی و دهها شاعر پر آوزه ایرانی دیگر که هر یک در آثار خود مراتب محبت، فروتنی و ارادت خویش را به اهل بیت هدی ابراز کرده اند.
ضمناً من در مورد نسخ خطی عاشورایی هم تحقیقی داشتم و حدود 72 اثر را یافته ام. ازابوالمفاخر رازی صحبت کردم. طغان شاه قمی شاهرودی سراینده حماسی دینی انتقامیّه که در محرم 884 اثرش را به پایان برده است.
مثنوی انتقامیّه و مقتل الشهدا سروده عاصی، صاحب حذری می گوید: تاریخ وفات و تولدش پیدا نیست، ولی مسلّم این است که مقدّم بر روضه الشهداست، چرا که کاشفی از اشعار این شاعر در روضه الشهدا استفاده کرده است. ابن هُمام شیرازی سده دهم هجری سُراینده مثنوی حماسی-دینی شهادت نامه در 1200 بیت.
ندای یزدی نیشابوری سده دهم به سال 928 هجری قمری، روضه الشهدای ملا حسین واعظ کاشفی را به نظم کشیده و آن را سیفُ النّبوه یا مشهدُ الشّهدا نامیده است.
لامعی بَرسویی در سال 939 هجری مقتل منظومی در رثای حضرت سیدالشّهدا دارد که به مقتل حضرت امام حسین علیه السلام موسوم است.
ملا تونی حیرتی منظومه ای دارد به نام شاهنامه حیرتی متوفی 961،
عطاء الله هروی سده نهم و دهم هجری سُراینده منظومه مختار نامه است که آن را در سال 891 یا 981 نوشتند که سروده است و این منظومه موسوم به روضه المجاهدین است.
نگاهی آرانی کاشانی سده دهم هجری منظومه مختارنامه دارد.
سرمست دیوانه، شاعر سده یازدهم سراینده مصیبت نامه به سال 1042،
ابوتراب اصفهانی متوفای 1143 فرزند میرزا محمّد اصفهانی و یک حماسه دینی دارد که در آن به ماجرای داستان مختار ثقفی پرداخته است.
ندیم مشهدی در سده دوازدهم هجری صاحب منظومه ای است به نام "تسبیح کربلا" در قالب مثنوی، "شعاع" نام سراینده جنگ نامه "خامس آل عباء" است.
جُنگ نامه یا جَنگ نامه خامس آل عبا است سروده 1170
فقیر دهلوی سده 12، مثنوی سانحه کربلا شمس الضّحی فقیر دهلوی، میرشمس الدّین متوفی 1183منظومه ای دارد در قالب مثنوی و تاریخ 14 معصوم با نقل از بحار الانوار مجلسی ارشاد مفید، خرائج و جرایح قطب راوندی، تفسیر امام عسکری علیه السلام، عیون المعجزات سید مرتضی، اعلام الوری طبرسی، علل الشرایع ابن بابویه، اصول کافی و ...
نسخه گنج بخش فاقد دیباچه است، نام منظومه وسراینده هم در خاتمه آمده با تخلص فقیر. صابر تونسوی سده 12 منظومه حماسی شیوایی دارد به نام روضه الصابرین درباره رخداد کربلاست.
عبداللّطیف سده 12 هجری روضه الحسین دارد که به سال 1185 آن را سروده است.
قانع تَتَوی متوفی 1202، میرعلی شیرِ قانع تتوی منظومه ای دارد به نام اَعلامِ غم.
مختارنامه ای هم در قالب مثنوی ازاو در دست است
اِکرام گورالی سده 12هجری، از اهالی گورالی واقع در گجرات پنجاب از کشور پاکستان که امام نامه خود را در 1193 به پایان برده است.
محمد اکبر اصفهانی قائینی که با احمد شاه دَرّانی هم روزگار بوده و سراینده منظومه مقامات حسینی در رویداد کربلاست.
محسن تتوی متخلص به محسن سراینده منظومه "اعلام ماتم" یا "حمله حسینی" سروده 1136 قمری. مثنوی دینی دارد در مقابل حمله حیدری حدود 10هزار بیت که این ها متاسفانه تا به حال چاپ نشده اند.
میرمحمّد یوسف برهان پور نیمه دوم سده 12هجری، این اثر از منظومه های دینی است به نام مختار نامه.
سحاب اصفهانی نیمه اول سده 13 م مولّف "سحابُ البکاء" در رویداد کربلا و"روضه البکاء" اثر دیگر اوست.
عابد اصفهانی سراینده منظومه روضه المومنین یا "چهارده گنج" در مناقب و مراثی چهادره معصوم علیهم السلام در نیمه اول سده 13هجری.
خطایی یزدی عقدایی که از متاخرین است، منظومه "نورالانوار" خود را درباره رویداد کربلا سروده است. موقر کشمیری اصفهانی، محمّد شیخاء سراینده مثنوی "شهادت نامه" و منظومه واقعات کربلا و"زبده الاذکار" از روزگار شاه سلطان حسین صفوی که در یورش افغان به هند گریخت و در گجرات در گذشته است.
سلطانی کلهر کرمانشاهی متولد 1247 دیوان اشعاری دارد حدود 70هزار بیت و آثار منظوم و منثور سلطانی، ضیاء الفرقدین حدود 5000 بیت در مصیبت سیدالشهدا.
متاسفانه اکثر آثار ارزشمند و گرانسنگ فوق هنوز به زیور طبع آراسته نگشته است.
امید دارم با همت علاقه مندان به حفظ و نشر آثار ادب پارسی هر چه زودتر این مجموعه های ارزشمند انتشار یافته تا معرف ادبیات غنای ایرانی و ارادت کهن ایرانیان به اهل بیت پیامبر اکرم باشیم.
