اَنوَری اَبیوَردی و ارادت به اهل بیت (ع)
گردآوری: مسعود بسیطی
اوحدالدّین علی بن محمّد انوری معروف به انوری ابیوردی و «حجّة الحق» از دانشمندان و شاعران سده ۶ قمری در دوران سلجوقیان است. انوری ابیوردی، در قصیده، غزل و قطعه، شعر سروده است. او "عیون الحکمه"، اثر بوعلی را بازنویسی کرده و در البشارات فی شرح الاشارات، اشارات او را شرح کرده است. نورالله شوشتری او را شیعه دانسته است ولی قراینی بر تشیع وی وجود ندارد.
درباره مذهب انوری اختلاف نظرهایی وجود دارد. شوشتری او را شیعه اثناعشری می‌داند، اما با توجه به اشعار و محیط زندگانی وی می‌توان گفت که به تسنن گرایش داشته است. او در اشعار خود خلفای راشدین را ستوده، اما به پیامبر (ص) و علی (ع) نیز مهر ورزیده است.
بدیع‌الزمان فروزانفر، پژوهشگر ادبیات و شفیعی کدکنی، شاعر و محقق، غزل‌سرایی سعدی را متأثر از انوری می‌داند همچنین قطعه «اشک یتیم» پروین اعتصامی را با قطعه «آن شنیدستی که روزی زیرکی با ابلهی» از انوری هم مضمون دانسته‌اند.
حاصل تلاش انوری در عرصه شعر و ادب، دیوانی مشتمل بر قصاید، قطعات، غزلیات و رباعیات است که حدود ۱۴۷۰۰ بیت دارد.
اشعار:
مناقب حضرت علی (ع):
ملک بخشا! بنده در حرمان میمون درگهت چون بی خلافت بی علی بوده است و بی زهرا فدک
...
هم بر آن طالع که با زهرا علی مرتضی وصلتی کردی به توفیق خدای مستعان
....
به کف و ذوالفقار مرتضوی که به حرب اندرون چو شیر نر است
...
در دست تو گویی که خنجر تو در دست علی ذوالفقار باشد
...
تو بر پشت رخشی چو رستم خرامان به کف ذوالفقاری چو حیدر گرفته
...
بر سر شمشیر تو جز حق نمی راند قضا حکم شمشیر تو حکم ذوالفقار حیدر است
مناقب چهارده معصوم علیهم السلام:
چون رهانیدی از این تفرقه ها جمعش کن با که با اهل عبا زانکه هم از آل عباست
...
افتخار خاندان مصطفی در بلخ و من کرده هم سلمانی اندر خدمتش هم بوذری
...
به سرّ سینه ی پاک و به جان معصومان بدان خدای که دانای سرّ و اعلان است
امام حسین (ع) و عاشورا:
ای جهان را جمال و جاه تو زین اسم و رسم تو، اسم و رسم حسین
...
حسام دولت و دین ای خدای داده تو را جمال احمد، وجود علی و نام حسین1
انورى، اصولاً از اسامى مقدس به عنوان نماد تاريخى و مذهبى سود می جويد و در مديحت ممدوحان خود به كار می گيرد و تن به قياس مع الفارق می دهد:
اى جهان را جمال و، جاه تو زين
حسام دولت و دين، اى خداى داده تو را
جمال احمد و، جود على و، نام حسين!
...
از زمين تا به آسمان، ما بين
به من از كُربت و بلا آورد
كه نياورد كربلا به حسين!2
منابع:
- کتاب جلوه های ولایت در شعر فارسی ص 99، 126، 162، 176، 199 و 210
- کاروان شعر عاشورا / محمدعلی مجاهدی
