بسم الله الرحمن الرحیم
اصول دین برای کودکان
با اهتمام: زهرا و سارا انتظارخیر؛ زهرا مرادی
دوره‌ی «اصول دین» با هدف آشنایی فرزندان‌مان با مبانی اعتقادی شیعی برای گروه سنّی 8 تا 12 سال، توسط کارشناسان و مربیان خانه‌ی کودک و نوجوانانِ بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) تدوین گردیده است.
بدیهی است ادبیاتی که برای کودکانِ هشت ساله به کار برده می‌شود، با ادبیاتی که برای یک دانش آموز 12 ساله به کار می‌رود، متفاوت است و مربی ناگزیر است بسته به شرایط مخاطب، بدون تغییر چارچوب محتوا، کمی ادبیاتش را تغییر دهد.
از آنجا که درس‌‌های این دوره، کوتاه هستند، این قابلیت را دارند که بدون لطمه رساندن به بودجه بندی محتوای درسیِ مدارس، در کلاس‌‌های متفاوتی مانند زنگ قرآن، پرورشی، مهارت‌‌های زندگی و حتی دروس دیگر ارائه گردند. با این وجود، به صورت مشخص به دانش آموزان تاکید گردد که این بخش از کلاس (مثلا یک ربعِ ابتدای کلاس) به «اصول دین» اختصاص دارد تا متوجه اهمیت آن و تمایزش از سایر مطالب باشند.
درس دوم: هم یگانه، هم بی همتا
تذکر تربیتی: مداومت در خواندن سوره توحید
متن محتوا:
جلسه‌‌ی قبل راجع به اصول دین صحبت کردیم. گفتیم همانطور که درخت، ریشه و شاخه و میوه دارد، اسلام هم ریشه و شاخه و میوه دارد.
{مربی به منظور یادآوریِ مطالب جلسه‌‌ی پیش، در حالی که یک درخت روی تخته می‌کشد و کنار ریشه و شاخه و میوه‌‌های آن، به ترتیب عبارات اصول دین، فروع دین و اخلاق خوب را می‌نویسد، از بچه‌‌ها سوالات زیر را می‌پرسد:}
ریشه‌‌های درخت اسلام، چه هستند؟ اصول دین
شاخه‌‌های درخت اسلام، چه هستند؟ فروع دین
میوه‌‌های درخت اسلام، چه هستند؟ اخلاق خوب
آفرین.
خب حالا اصول دین را با همان نشانه‌هایی که جلسه‌‌ی پیش یاد گرفتیم، نام ببرید ببینم. {مربی، نشانه‌‌ها را با حرکات دست اجرا می‌کند و بچه‌‌ها با دیدن هر نشانه، نام آن را می‌گویند.}
امروز می‌خواهیم درباره‌‌ی «توحید» بیشتر صحبت کنیم. معنی توحید چه بود؟
اینکه: خدا یکی است.
حالا «خدا یکی است» یعنی چه؟ یعنی:
- اولا ما چند تا خدا نداریم و فقط یک خدا داریم.
- ثانیا خدا بی همتاست. همتا و مثل و شبیهی ندارد. مثلا به کسی که می‌خواهیم بگوییم خیلی خوب و منحصربفرد است، می‌گوییم «یه دونه‌ای؛ تکی؛ لِنگه نداری» وقتی هم می‌گوییم خدا یکی است، هم منظورمان این است که فقط و فقط یک خدا داریم. هم منظورمان این است که این خدای یگانه لِنگه ندارد؛ شبیه و همتا ندارد!
همه‌‌ی شما سوره‌‌ی توحید را بلد هستید. در سوره‌‌ی توحید می‌گوییم: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم * قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد». قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد، یعنی: بگو خدا یکی است. الله، «اَحَد» است. {مربی روی تخته بنویسد: «احد»}
بعد چه می‌گوییم؟ «اللَّهُ الصَّمَد» یعنی: خدا «صمد» است. {مربی روی تخته بنویسد: «صمد»}
معنی صمد چیست؟ صمد معنی‌‌های زیادی دارد که ان شاءالله بزرگتر که شدید، آنها را یاد می‌گیرید. الان فقط به یکی از معنی‌‌ها اشاره می‌کنم. صمد یعنی چیزی یا کسی که هیچ چیز به آن راه ندارد. نه عیب و نقص، نه خواب و خستگی، نه گرسنگی و تشنگی، نه ضعف و بیماری، نه پیری و مرگ ...[1]
بعد می‌گوییم: «لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ» یعنی: خدا نه کسی را به دنیا آورده و نه کسی او را به دنیا آورده است. نه بچه ای دارد؛ نه پدر و مادری.
«وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَد» نه تنها خدا یکی است و چند تا نیست؛ بلکه هیچ کس در هیچ چیز، شبیهش نیست. همتایی ندارد. مثل و شبیهی ندارد. لِنگه ندارد!
پس:
یکی از ریشه‌‌های دین ما «توحید» است. توحید یعنی خداوند یکی است و هیچ شریک و همتا و شبیهی ندارد. هیچ پدر و مادر و فرزندی ندارد. هیچ عیب و نقص و ضعف و بیماری ندارد. اعتقاد به چنین خدایی، از اصول دین ماست؛ ریشه‌‌ی درخت دین ماست. کسی که توحیدش اشکال داشته باشد، هرقدر هم نماز بخواند یا روزه بگیرد یا کارهای دیگر انجام بدهد، چون ریشه اش خراب شده، فایده ندارد. کم کم دینش می‌میرد.
خب، امروز چند تا از اسم‌‌های خدای مهربان را یاد گرفتیم. مثل چی؟ مثل الله، احد، صمد، ...
بچه ها؛ خدا، صد اسم دارد که به آنها «اسماءُ الحُسنی» می‌گویند. «اسماء» جمع اسم است. «حُسنی» هم به معنی نیکو و زیباست. «اسماءُ الحُسنی» یعنی نام‌‌های نیکوی خداوند. «الله» کامل ترین اسم خداست. بقیه‌‌ی اسم‌‌های خدا هر کدام یک معنی خاصی دارند و به یکی از صفات خدا اشاره می‌کنند. مثل «احد» که به معنیِ یگانه و بی همتاست. مثل «صمد» که به این معنی بود که هیچ نقص و عیب و کمبودی در آن راه ندارد. {مربی همانطور که توضیح می‌دهد، مقابل احد و صمد معنی شان را هم بنویسد.} مثل «رحمان» که به معنی بخشنده است. الله یعنی جمع همه‌‌ی 99 اسمِ دیگر خدا. جلسه‌‌ی بعد، با چند اسم دیگر از اسماء الحُسنی و مفهوم آنها آشنا می‌شویم.
حالا بچه‌‌های خوب و باهوش من یک بار دیگر با هم سوره‌‌ی توحید را بخوانیم و معنی اش را مرور کنیم {بهتر است مربی همانطور که توضیح می‌دهد، مقابل هر آیه معنی اش را هم بنویسد}:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم به نام خداوند بخشنده‌‌ی مهربان
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد بگو خدا یکی است.
اللَّهُ الصَّمَد هیچ عیب و نقص، خواب و خستگی، گرسنگی و تشنگی، ضعف و بیماری، ... به او راه ندارد.
لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ نه کسی را زاییده و نه از کسی زاییده شده. نه بچه‌ای دارد و نه پدر و مادری.
وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَد هیچ مثل و شبیه و همتایی برایش وجود ندارد.
آفرین به شما. سوره‌‌ی توحید آنقدر مهم و ارزشمند است که سه بار خواندن آن، صواب و پاداش خواندن کل قرآن را دارد. اگر بتوانید مثلا شب‌‌ها قبل از خواب، سه مرتبه سوره‌‌ی توحید را بخوانید، خیلی خوب است. وقتی دارید سوره‌‌ی توحید را می‌خوانید، حتما به معنی آن توجه داشته باشید.
منبع: خانه کودک و نوجوان بنیاد محمد (ص)
[1] امام حسین علیه السلام می‌فرمایند: "الصَّمَدُ الَّذِي لَا جَوْفَ لَهُ وَ الصَّمَدُ الَّذِي قَدِ انْتَهَى سُؤْدُدُهُ وَ الصَّمَدُ الَّذِي لَا يَأْكُلُ وَ لَا يَشْرَبُ وَ الصَّمَدُ الَّذِي لَا يَنَامُ وَ الصَّمَدُ الدَّائِمُ الَّذِي لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزَال" یعنی: «صمد» آن وجودى است كه خللی در آن وجود ندارد. «صمد» آن وجودى است كه شرف، بزرگى و سروَرى او به بالاترین درجه رسیده است. «صمد» آن وجودى است كه نمى‌خورد و نمى‌آشامد. «صمد» آن وجودى است که نمی‌خوابد. «صمد» وجودى است دائم، ازلى و ابدى: بحارالانوار، ج 3، ص 223.
