شعیان ترکیه به دو بخش تقسیم می شوند 1- شیعیان امامی مذهب 2- علویان
1- شعیان امامی مذهب:
شرق ترکیه ومهاجران به استامبول و سایر نقاط مربوط می شود وبه لحاظ تاریخی به دوران آق قویونلو وقواقویونلو در قرن نهم هجری است؛حد فاصل اردهان تا حکاری به دلیل همسایگی با دولت صفوی و رفت و آمد آنان به اردبیل به تشیع امامی گرویدند همچنین در تمام ادواری که دولت ایران بر بخش هایی از ارمنستان و گرجستان تسلط داشت ؛تبلیغات مذهبی شیعه میان مردم این نواحی منتشر می گشت. آثار آن تبلیغات امروزه ارقاص و ایعدیر و اغری دیده می‌شود طی این سالها شیعیان فشار مضاعفی را تحمل کرده و در تقیه و انزوا به سر می بردند ؛ بسیاری از شیعیان این نواحی با ارسال روحانیون به نجف ؛ مبلغان مورد نیاز خود را تامین می کردند.
2- علویان :
علویان نامی است که برای بکتاشیان ترکیه که به رغم داشتن ریشه های تاریخی از قرون گذشته بیشتر از اواخر قرن نوزدهم بدین نام نامیده شدند یعنی به پیروان حاجی ولی بکتاش گفته می شده است.
سابقه علویان به حمله مغول باز می گردد که مهاجرت گسترده ای از ایران و آسیای میانه به سمت آناتولی صورت گرفت. جنبش بابائیه ِدر قرن هفتم هجری برای دفاع از حقوق ایلات و عشایر برابر شهرنشینان پدید آمد که در اطراف حاجی بکتاش جمع شدند؛ بدین ترتیب بکتاشیه شکل گرفت و کم کم جذب خانقاه اردبیل شد و کم کم جذب و حامی دولت صفوی شد؛ قزلباش در اسناد عثمانی ها به عنوان زندیق، رافضی ملحد شهرت یافت؛ با شکست جنبش بکتاش پس از مدتی اختفاء در روستای صو لو جا کارااویدک که مدفن وی است و اکنون به نام شهر حاجی بکتاش شناخته می شود ظاهر گشت ؛ آمار علویان ترکی را تا 15 میلیون نفر تخمین زده شده است آنچه حائز اهمیت است اینکه علوی گری از تلفیق تصوف با تشیع به وجود آمده است است البته در نوع افراطی و نادرست آن با این حال مظاهر تشیع در آن وجود دارد ،باور آنان به 5تن آل عبا که به نام (پنجه آل عبا ) از آن یاد می کنند؛ اعتقاد به دوازده امام و برگزاری مراسم سوگواری عاشورا و نیز احترام فراوان به امام حسین (علیه السلام) و امام صادق و نیز باور به تولی و تبری از مظاهر اعتقادی آنان به تشیع است و مهمترین اشکال آنان عدم پایبندی به شریعت است.
شیعیان استامبول:
در این شهر نزدیک به 800 هزار نفر شیعه زندگی می کنند که عموما در منطقه حاکلالی متمرکز هستند. شیعیان این شهر بیشتر مهاجرانی هستند که از شرق ترکیه به خصوص منطقه اغدیر و قارص به استامبول آمده اند، گروه زینبیه نام شمار فراوانی شیعه است که در حاکلالی استقرار یافته و به رهبری شیخ صلاح الدین اورگندوزبه سر می برند. نزدیک به 60% مساجد برای شیعیان است .
از دیرباز مراسم عاشورا در استامبول برگزار می شود، این مراسم از دور قدیم توسط شیعیان آذربایجانی در استامبول برگزار می شود و محل آن تکیه خان والده بود که متعلق به ایرانیان مقیم استامبول بود ،در حال حاضر پس از فزونی شمار مهاجران ایغدر و قارص مراسم عاشورا در حسینیه ها و مساجد برگزار می شود و در محله شیعه نشین باق جولار میدان بزرگی به نام (اوک میدان ) مراسم عاشورا را در آنجا بر پا می کنند. مراسم عزاداری و تعزیه خوانی شیعیان استامبول در ماه محرم و صفر مورد اقبال عمومی بوده و حتی از شبکه های خبری پخش می شود.
اغدیر
شهر اغدیر بزرگترین مرکز شیعه می باشد که در شرق ترکیه قرار دارد با جمهوری اسلامی ایران نخجوان و ارمنستان همسایه است. اکثر ساکنان این شهر یعنی 60%آن شیعه آذری زبان هستند ، اکثر ساکنین این شهر ساکنان قره باغ بوده اندکه در اوائل قرن 19بعد از فشار روسیه آن نقطه را ترک وبه این مناطق آمده اند. اغلب شهرهای تابع مانند توزلوجاارالیک وقاضی عینیاب شیعه هستند و بیشتر مشغول دامداری وکشاورزی هستند، شیعیان در این شهر صاحب یک کتابخانه به نام طه و یک روزنامه به نام علمدارهستند.
قارص
شهر قارص در شرق ترکیه است و جمعیتی بالغ بر یکصد هزار نفر و اکثریت شیعه امامی هستند، بسیاری از شیعیان پس از تسلط کمونیستها در روسیه به قارص تبعید و تبعه ترکیه شده اند. در این شهر تعدادی از علویان نیز زندگی می کنند.
شیعیان ترکیه پس از انقلاب اسلامی ایران و تاثیر انقلاب بر آنها
پس از وقوع انقلاب اسلامی تحولات بزرگی در ترکیه رخ داد 1- اینکه شیعیان احساس کردند که باید یک بازخوانی در عقائد خود داشته باشند و همزمان با دیگر گروهای مذهبی به اصلاح و سر و سامان دادن به وضع خویش بپردازند 2- دیگر اینکه شماری از علویان که گرفتار نوعی بحران فکری بوده‌اند راه نجات خویش را در پیوستن به مذهب امامی دیدند، علاوه بر این نشر افکار علمای شیعه ایران و ترکیه سبب شد تا بسیاری از جوانان ترک به مذهب امامی روی آورند و بدین ترتیب علاوه بر جامعه سنتی امامی به تدریج جامعه جدید از علویان و سنیان شیعه شده در شهر های مختلف پدید آمدند و این تحول بر افکار عالمان و انقلابیون ایران و روی روشنفکران مذهبی اهل سنت ترکیه نیز تاثیر قابل ملاحظه‌ای گذاشت و به دنبال انتقال شیعیان منطقه قارص و ایغدر به شهرهای استامبول وآنکارا و ازمیر در برخی شهرها ، محلات شیعه نشین پدید آمد. همچنین پدید آمدن برخی از مرکز فرهنگی شیعی مانند انتشارات کوثر به تقویت فرهنگی شیعی کمک فراوانی کرد و در سالهای اخیر یکی از مهمترین اقدامات فرهنگی ترجمه چندین مجلد تفسیر المیزان به ترکی و چاپ آثاری چون کتب شهید مطهری نه تنها موجب تقویت اندیشه های شیعی شده بلکه تقویت اندیشه فلسفی را نیز موجب شده است.
منبع: سایت تخصصی شیعه شناسی
