به قلم: هادی انصاری
کشمیر منطقه‌ای واقع در شمال شبه‌قاره هند در دامنه کوه‌های هیمالیا است که تا پیش از استقلال پاکستان، امیرنشینی تحت‌الحمایه بریتانیا بود.
در ۱۹۴۷م. بعد از اینکه مهاراجه کشمیر از پیوستن به پاکستان خودداری کرد، اختلاف بر سر مالکیت کشمیر به درگیری‌های دامنه‌داری بین دولت هند و پاکستان انجامید؛ درنتیجه بخش‌هایی از شمال کشمیر شامل کشمیر آزاد و گلگت-بلتستان تحت حمایت دولت پاکستان و منطقه جامو و کشمیر و لداخ در کنترل دولت هند درآمد. منطقه‌ای در شرق کشمیر نیز تحت سلطه چین است که با عنوان اقصای چین شناخته می‌شود.
سابقه تاریخی حضور تشیع در کشمیر به سده هشتم بازمی‌گردد. در این دوران برخی از صوفیان و علمای شیعه ایرانی و گروهی از سادات به این منطقه مهاجرت کردند. گسترش تشیع با تأسیس سلسله چک‌ها در کشمیر به اوج خود رسید. بعد از چک‌ها بااینکه شیعیان تا چندی پیش از قدرت سیاسی به دور بوده‌اند، همچنان به حیات اجتماعی خود در کشمیر ادامه داده‌اند. امروزه شهرهای کارگیل، سرینگر، بدگام و دره کشمیر در بخش کشمیر تحت نظارت هند و مناطق بلتستان و گلگت در کشمیر تحت نظارت پاکستان، ازجمله مراکز مهم تشیع در کشمیر به شمار می‌آیند.
شیعیان اثنی عشری در کشمیر به دو گروه فرقه قدیم و فرقه جدید تقسیم شده‌اند که هر یک بعدها دچار انشعابات درونی شدند. این گروه بندی در اواخر قرن نوزدهم میلادی شکل گرفته است و ریشه در اختلاف بر سر رهبری دینی شیعیان داشته است. رهبری فرقه قدیم را علمای خاندان انصاری کشمیر بر عهده دارد که نسبشان به سید حسین قمی وپس از آن به ملاعالم انصاری باز می‌گردد. گفتنی است که ملا عالم انصاری از شهر قم به این منطقه هجرت نموده است و بنیادهای شیعه اصیل اشعریان را در این منطقه ترویج نمود و از همان هنگام و سده‌های گذشته ، خاندان ملا عالم انصاری ، در میان شیعیان از موقعیت بالایی برخوردار بوده‌اند. آخرین شخصیت این گروه مرحوم ملا افتخار حسین انصاری بود که در مهر ماه سال ۱۳۹۳ شمسی در سنً هفتاد و یک سالگی در گذشت.
این عالم ربانى که نماینده عالى شیعیان جامو و کشمیر در مجلس شورا و مؤسس انجمن شیعى کشمیر بود، عالمى پرتلاش، شخصیتى فعال و مهم از شاگردان حوزه علمیه نجف اشرف بود که بیش از 40 سال فعالیت مذهبى و سیاسى در آن منطقه داشت و نماینده برجسته مراجع شیعه و از یاران نزدیک انقلاب اسلامى ایران بود و بار‌ها مورد تعرض دشمنان اسلام قرار گرفت و چندین‌بار حسینیه و پایگاه تشیع که به وسیله او تأسیس شده بود، مورد تخریب و آتش‌سوزى واقع شد.
پس از او فرزندش حجة الاسلام شیخ عمران انصاری ،عهده دار امور مذهبی وس یاسی پدر گردید و با نفوذی که چندین دهه ازف عالیت پدر در منطقه داشت، علاوه بر رهبری مذهبی شیعیان جامو و کشمیر ، وزارت جوانان و وزارت ارتباطات کشمیر را از آن خود نمود. بنیانگذار فرقه جدید، سید مهدی موسوی از اهالی بدگام است که بعد از سفر به نجف و تکمیل تحصیلات و بازگشت به کشمیر در سال ۱۸۸۰م./۱۲۹۷ق. پیروان زیادی یافت.
بعدها فرقه قدیم به دو گروه افتخاری و عباسی و فرقه جدید به دو گروه مصطفوی و محمدی تقسیم شدند که هر یک حسینیه‌ها و مساجد خاص خود را دارند.
صاحبنظران، این گروه بندی‌ها را از عوامل تفرقه اجتماعی بین شیعیان کشمیر به حساب می‌آورند که خود از عوامل عقب ماندگی فرهنگی و اجتماعی در جامعه شیعی کشمیر است.
شیعیان در کشمیر تحت نظارت هندوستان، با بی‌توجهی دولت روبرو بوده‌اند. برخی نیز هندوها را به تفرقه افکنی بین شیعیان و سنی‌های هندوستان متهم می‌کنند. مجموع این عوامل باعث انزوای شیعیان کشمیر شده است؛ به شکلی که مشارکت شیعیان در امور سیاسی اندک است و شرایط اقتصادی آنان وضع مطلوبی ندارد.
همچنین به دلیل اینکه بسیاری از شیعیان تحصیل کرده نیستند موقعیت شغلی مناسبی ندارند.البته گفتنی است که در نیم قرن گذشته وبر اثر فعالیت سیاسی ومذهبی خاندان انصاری در کشمیر ، شیعیان از جایگاه اجتماعی وسیاسی قابل توجهی برخوردار گردیده اند ، تا آنجا که دو وزارت را در یک شخصیت شیعه ، از آن خود نموده اند.
حسینیه‌ها، مساجد و مقابر علما از مراکز فرهنگی شیعیان است که آیین‌های شیعی در آن برگزار می‌شود. ازجمله حسینیه‌های تاریخی کشمیر می‌توان به حسینیه زدی بل، حسینیه حسن آباد، حسینیه بدگام و حسینیه احمد پوره اشاره کرد. برخی از خانقاه‌ها نیز در کشمیر مورد توجه شیعیان است که از آن میان می‌توان به خانقاه سید محمد مدنی، خانقاه میر شمس الدین عراقی، خانقاه حسن آباد و خانقاه بابا خلیل الله اشاره کرد. بسیاری از این بناها در زمان سلسله چک ساخته شده است.
در کشمیر همچنین برخی موسسات فرهنگی شیعی فعالیت دارند که از میان آنان می‌توان به تنظیم المکاتب که ساماندهی مدارس شیعی را بر عهده دارد، اداره ابوالفضل عباس، اداره نشر علوم اهل بیت و امام حسین ریسرچ ایند یبلشنگ سنتر اشاره کرد.
علمای شیعه در طول چندین قرن گذشته وبه ویژه در دو قرن اخیر ، سعی در زنده نگاه داشتن مراسم و شعائر مذهبی داشته و دارند. مراسم احیای شهادت امام حسین(ع) در ایام عاشوراء و نیز اربعین و اعزام مبلًغ به تمامی نقاط دور و نزدیک جامو و کشمیر ، از جمله فعالیت های مذهبی علمای شیعه در این منطقه بشمار می آید.
یکی از مراسم ویژه و کهنی که نزدیک به دو قرن و نیم از برگزاری آن در این پهنه از جهان سپری گردیده و همچنان ادامه دارد ، مراسم ( مجلس أسَد) می باشد.
از آنجا که برج ( أسَد) در خطًه و سرزمین کشمیر و سایر مناطق پیرامون آن ، گرمترین فصل در طول سال بشمار می آید ، از این روی و در طول دو قرن گذشته ، مردم بیاد شهدای لب تشنه کربلا و سرور شهیدان حضرت اباعبد الله الحسین(ع) و اهل بیت و یاران با وفایش و شدًت گرمای دهه نخست محرم سال ۶۱ هجری ، برنامه مرثیه خوانی وسینه زنی وروضه خوانی و نماز جماعت را به مدًت دوروز پنجشنبه و جمعه به اجرا در آورده و هزاران شیعه و سنی بالغ بر گاه نیم میلیون مسلمان از نقاط گوناگون کشمیر ، رو به سوی ( سرینگر ) وحسینیه ( جدی بـِل ) گزارده و همایش عظیم حسینی را که خود عاشورایی دوم بشمار می رود را ، با نام ( مجلس أسَد ) برگزار می کنند.
منبع: سایت ابنا
