«دعا» از ارزشمندترین نعمتهای الهی است که خداوند، از باب لطف و فضلش، اذن و اجازهی جاری ساختن آن را به بشر عطا فرموده است.
در این میان، دعاهایی که از برگزیدگان و فرستادگان خداوند، به یادگار مانده، عالی ترین معارف را در بر دارند. معرفت الهی، تحفهی قدسی است که در لابه لای ادعیهی رسیده از خاندان نور، موج میزند و تشنگان معارف الهی را سیراب میکند.
یکی از این یادگارهای ارزشمند که حاویِ معارف عمیقی از خودشناسی و خداشناسی است، «دعای افتتاح»[1] نام دارد. این دعا، توسط هدایتگر زندهی این عصر، به محمد بن عثمان - دومین نائب خاص امام – تعلیم داده شده است.
علامه محمد باقر مجلسی در کتاب «زاد المعاد» میگوید:
"امام زمان آن را برای شیعیان نوشته اند که هر شب از شبهای ماه رمضان این دعا را بخوانند. چراکه فرشتگان در این ماه، دعا را میشنوند و برای خوانندهی آن استغفار میکنند".[2]
سید ابن طاووس بزرگ عارف عامل شیعی در کتاب گران سنگ «الاقبال بالاعمال الحسنه» این دعا را از کتاب دعای ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری – نایب دوم امام زمان - نقل کرده و در مقدمه اش، از زبان راویِ دعا، چنین نوشته است:
"از برادر زادهی محمد بن عثمان بغدادی خواهش کردم دعاهایی را که از عمویش در ماه مبارک رمضان قرائت میکرده برایم بیاورد. وی [خواهش مرا اجابت کرد و] دفتری با جلد قرمز رنگ به من سپرد تا از روی آن استنساخ کنم. دعاهای زیادی در آن دفتر وجود داشت و یکی از آنها همین [دعای افتتاح] بود؛ که ذیل آن، توصیه شده بود هر شب از شبهای ماه مبارک رمضان این دعا خوانده شود؛ چراکه دعا در این ماه، توسط فرشتگان الهی ثبت میشود و آنها پیوسته در بارهی دعا کننده استغفار میکنند." [3]
دعای «افتتاح»، حاوی معارفی ژرف در معرفی خداست. در این دعا، بخششها و کرامتهای پروردگار نسبت به بندگان یادآوری میگردد و به برخورد زشت ما در مقابل این همه لطف و احسان از جانب آفریدگار، تذکر داده میشود.
این دعا از سه بخش کلی تشکیل شده است.
بخش دوم: درود بر برترین بندگان و عزیزترین مخلوقات نزد خدای متعال
خداوند حکیم، محمد صلی الله علیه و آله و اهل بیتش را باب خود قرار داده و همگان را به توجه و مراجعه به ایشان امر فرموده است. لذا یکی از عوامل استجابت دعا، توجه به این برگزیدگان الهی و اقرار به جایگاه ایشان نزد خدای متعال است.
هنگامی که بر پیامبر و هدایتگران پس از او صلوات میفرستیم، در حقیقت بدیشان توجه میکنیم (صلوات از ریشهی «صلی» و به معنای قصد و توجه است)؛ و از خداوند مهربان هم میخواهیم توجه، درود و برکات خود را بر این خاندان بیافزاید. این توجه و صلوات بر سفیران برگزیدهی خدا، از مصادیق شکر گزاری از ایشان بابت خارج کردن ما از ظلمت جهل و معرفی خدای واقعی به ماست.
در دعای «افتتاح»، حجت زندهی خدا ضمن معرفی صفات و مقامات هدایتگران الهی، چگونگی طلب درود و توجه خدا بر ایشان و همچنین شیوهی صحیح دعا کردن را به ما میآموزد.
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَرَسُولِکَ وَاَمینِکَ وَصَفِیِّکَ وَحَبیبِکَ
خدایا توجه کن و درود فرست بر محمد بنده ات و فرستاده ات و امین [بر وحیت] و منتخبت و حبیبت
وَخِیَرَتِکَ مَنْ خَلْقِکَ وَحافِظِ سِرِّکَ وَمُبَلِّغِ رِسالاتِکَ
و برگزیده ات از میان خلق و نگهدار رازت و رسانندهی پیامهایت
اَفْضَلَ وَاَحْسَنَ وَاَجْمَلَ وَاَکْمَلَ وَاَزْکى وَاَنْمى وَاَطْیَبَ وَاَطْهَرَ وَاَسْنى
برترین درود و بهترین و زیباترین و کاملترین و پاکیزه ترین و پررشدترین و خوشترین و پاکترین و بلندترین
وَاَکْثَرَ ما صَلَّیْتَ وَبارَکْتَ وَتَرَحَّمْتَ وَتَحَنَّنْتَ وَسَلَّمْتَ عَلى
و بیشترین توجهی که نمودی و برکتى که دادى و ترحمى که کردى و عطوفتى که ورزیدى و تحیتى که فرستادى بر
اَحَدٍ مِن عِبادِکَ وَاَنْبِیآئِکَ وَرُسُلِکَ وَصِفْوَتِکَ وَاَهْلِ الْکَرامَهِ عَلَیْکَ مِن خَلْقِکَ
هر یکى از بندگانت و پیمبرانت و رسولانت و برگزیدگانت و گرامیان تو از میان خلقت
اَللّهُمَّ وَصَلِّ عَلى عَلی اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ وَوَصِىِّ رَسوُلِ رَبِّ الْعالَمینَ عَبْدِکَ وَوَلیِّکَ
بار الها و درود فرست بر على امیر مؤ منان و وصى فرستاده پروردگار عالمیان، بنده تو و ولى تو
وَاَخى رَسُولِکَ وَحُجَّتِکَ عَلى خَلْقِکَ وَآیَتِکَ الْکُبْرى وَالنَّباءِ الْعَظیمِ
و برادر پیامبر تو و حجت تو بر خلقت و نشانه بزرگت و نباء عظیم (آن خبر بزرگ)
وَصَلِّ عَلَى الصِّدّیقَهِ الطّاهِرَهِ فاطِمَهَ سَیِّدَهِ نِسآءِ الْعالَمینَ
و درود فرست بر صدیقه طاهره فاطمه [زهرا] بانوى زنان جهانیان
وَصَلِّ عَلى سِبْطَىِ الرَّحْمَهِ وَاِمامَىِ الْهُدى الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ سَیِّدَىْ شَبابِ اَهْلِ الْجَّنَهِ
و درود فرست بر دو سبط رحمت و دو پیشواى هدایت حسن و حسین دو آقاى جوانان اهل بهشت
وَصَلِّ عَلى اَئِمَّهِ الْمُسْلِمینَ:
و درود فرست بر پیشوایان مسلمانان:
عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی وَجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ
على بن الحسین و محمد بن على و جعفر بن محمد
وَمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَعَلِىِّ بْنِ مُوسى وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی
و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمد بن على
وَعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَالْحَسَنِ بْنِ عَلِی وَالْخَلَفِ الْهادى الْمَهْدِىِّ
و على بن محمد و حسن بن على و یادگار شایسته و راهنمایش حضرت مهدى
حُجَجِکَ عَلى عِبادِکَ وَاُمَناَّئِکَ فى بِلادِکَ
حجتهاى تو بر بندگانت و امینهاى تو در همه مخلوقات تواَند
صَلَوهً کَثیرَهً دآئِمَهً
توجه و درودى فرست که بسیار و همیشگى باشد
ادامه دارد...
[1] متن این دعا، در کتاب مفاتیح الجنان موجود است.
[2] "أَنَّهُ كَتَبَ لِشِیعَتِهِ أَنْ یقْرَءُوا فِی كُلِّ لَیلَةٍ مِنْ لَیالِی رَمَضَانَ هَذَا الدُّعَاءَ، فَإِنَّ الْمَلَائِكَةَ تَسْمَعُ دُعَاءَ هَذَا الشَّهْرِ وَ تَسْتَغْفِرُ لِصَاحِبِهِ": مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، زاد المعاد - مفتاح الجنان - بیروت، چاپ: اول، 1423 ق. ص 86.
[3] سید بن طاووس، الاقبال بالاعمال الحسنه. تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1367 ش. ص 58.
منبع: پایگاه علمی فرهنگی محمد(ص)