در هر حال، صدقه دادن رازى باشد میان تو و خدا و هرگز براى آنچه که نزد خدا ودیعه مى گذارى از طریق گوش ها و چشم ها مدد مگیر...
امام سجاد(علیه السلام) فرمود:«وَ أَمَّا حَقُّ الصَّدَقَهِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهَا ذُخْرُکَ عِنْدَ رَبِّکَ وَ وَدِیعَتُکَ الَّتِی لاَ تَحْتَاجُ اِلَى الاِْشْهَادِ فَاِذَا عَلِمْتَ ذَلِکَ کُنْتَ بِمَا اسْتَوْدَعْتَهُ سِرّاً أَوْثَقَ بِمَا اسْتَوْدَعْتَهُ عَلاَنِیَهً وَ کُنْتَ جَدِیراً أَنْ تَکُونَ أَسْرَرْتَ اِلَیْهِ أَمْراً أَعْلَنْتَهُ وَ کَانَ الأَمْرُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ فِیهَا سِرّاً عَلَى کُلِّ حَال وَ لَمْ تَسْتَظْهِرْ عَلَیْهِ فِیمَا اسْتَوْدَعْتَهُ مِنْهَا بِاِشْهَادِ الأَسْمَاعِ وَ الأَبْصَارِ عَلَیْهِ بِهَا کَأَنَّهَا أَوْثَقُ فِی نَفْسِکَ لاَ کَأَنَّکَ لاَ تَثِقُ بِهِ فِی تَأْدِیَهِ وَدِیعَتِکَ اِلَیْکَ ثُمَّ لَمْ تَمْتَنَّ بِهَا عَلَى أَحَد لاَِنَّهَا لَکَ فَاِذَا امْتَنَنْتَ بِهَا لَمْ تَأْمَنْ أَنْ تَکُونَ بِهَا مِثْلَ تَهْجِینِ حَالِکَ مِنْهَا اِلَى مَنْ مَنَنْتَ بِهَا عَلَیْهِ لأَنَّ فِی ذَلِکَ دَلِیلاً عَلَى أَنَّکَ لَمْ تُرِدْ نَفْسَکَ بِهَا وَ لَوْ أَرَدْتَ نَفْسَکَ بِهَا لَمْ تَمْتَنَّ بِهَا عَلَى أَحَد وَ لا قُوَّهَ اِلاَّ بِاللَّهِ».
«امّا حق صدقه آن است که بدانى آن ذخیره تو نزد پروردگارت است و امانتى است که نیاز به شاهد گرفتن ندارد، اگر بر این مطلب واقف شدى بدان هر نوع سپرده گذارى در نهان، بهتر از سپرده گذارى آشکار است، شایسته است آنچه که بخواهى آشکار بدارى در نهان به خدا بسپارى.
و در هر حال، صدقه دادن رازى باشد میان تو و خدا و هرگز براى آنچه که نزد خدا ودیعه مى گذارى از طریق گوش ها و چشم ها مدد مگیر، تو گویى در این حالت به آنچه پیش تو هست، بیشتر از آنچه نزد خدا هست اعتماد دارى. گویا اطمینان ندارى که ودیعه تو روز قیامت بازگشت خواهد کرد.
و نیز هنگام دادن صدقه بر کسى منت مگذار، اگر منت گذاردى ایمن مباش که حال تو حال همان فقیرى باشد که به او صدقه داده اى، چرا که منت گذاردن نشانه آن است که صدقه را براى خود نمى خواهى، اگر صدقه را براى خود مى خواستى منت نمى گذاشتى».
آیت الله سبحانی در اثر جدید خود با عنوان شرح رساله حقوق سیدالساجدین(ع) به حق دوازدهم از منظر این امام همام اشاره کرده و مرقوم می دارند: «جهان آفرینش جهان تقسیم داده ها و توزیع نعمت ها است. یک نگاه به خورشید، مسأله را روشن مى کند. آن هر روز میلیون ها تن، نور و انرژى به جهان خارج مى فرستد و در حقیقت، شمع عظیمى است مى سوزد و اطراف خود را روشن مى کند. قلب انسان، نیاز به خون دارد ولى مازاد را به تمام عروق و اعضاى بدن مى فرستد. بشر نیز باید از این اصل پیروى کند، امام سجاد(علیه السلام) در این کلام، سه نکته را یادآور مى شود:
- صدقه، ذخیره اى است ماندگار در صندوق نسوز خدا که هیچ گاه از بین نمى رود. در تمام بانکهاى جهانى احتمال سرقت و ورشکستگى است، امّا صدقه در بانک الهى به عنوان ذخیره مى ماند تا صدقه دهنده از آن بهره بگیرد.
امام سجاد(علیه السلام) در این بخش از کلام خود، مطالبى را گوشزد مى کند:
- فإن تعلم أنّها ذخر عند ربّک ودیعتک التی لا تحتاج إلى الإشهاد.
صدقه نوعى ذخیره سازى نزد خداست، و ودیعه اى است که نیازى به اخذ شاهد ندارد.
- فإذا علمت ذلک کنت بما استودعته سراً أوثق بما استودعته علانیه.
اگر بر این مطلب اطمینان دارى، سپرده گذارى پنهانى، محکم تر از سپرده گذارى آشکار است.
- وکنت جدیراً أن تکون أسررت إلیه أمراً أعلَنته .
شایسته است آنچه را که مى خواهى آشکار کنى در نهان به خدا سپردى.
- وکان الأمر بینک وبینه فیها سرّاً على کلّ حال.
دادن صدقه به فقیر، رازى میان تو و خداست.
- ولم تستظهر علیه فیما استودعته منها باشهاد الأسماع والأبصار علیه بها کانّها أوثق فى نفسک .
هرگز در این سپرده گذارى از گوش ها و چشم ها کمک مگیر، زیرا چنین کارى(کمک گرفتن) نشانه آن است که این اعضا در نظر تو اطمینان بخش تر از آنچه نزد خداست، مى باشد.
- لا کانّک لا تثق به فى تأدیه ودیعتک إلیک.
شاهد گرفتن نشانه آن است که از بازپس گیرى ذخیره خود اطمینان ندارى.
- ثمّ لم تمتنّ بها على أحد لأنّها لک فإذا امتَنَنتَ بها لم تأمن أن تکون بها مثل تهجین حالک إلى من مننتَ بها علیه.
در منت گذارى این احتمال هست که حال تو در آینده مثل این فقیرى باشید که به او صدقه دادى.
- لأنّ فى ذلک دلیلاً على أنّک لم ترد نفسک بها.
زیرا منت گذارى نشانه آن است که صدقه را براى خود نمى خواهى.(ثواب اخروى)
- ولو أردتَ نفسک بها لم تمتَنّ بها على أحد .
اگر صدقه را براى خود مى خواستى بر احدى منت نمى گذاشتى.
مجموع سفارش هاى سیدالساجدین(علیه السلام) در چند کلمه خلاصه مى شود و آن این که صدقه سپرده گذارى در صندوق نشور الهى است که سوخت و سوز ندارد.
چنین ذخیره سازى نیاز به شاهد ندارد، چون گیرنده خداست و او بى نیاز است.
در موقع دادن صدقه آن چنان خود را ممحض در صدقه کنى که گویا گوشت نمى شنود و چشمت نمى بیند، فقط دستت به سوى او دراز مى شود.
صدقه پنهانى بهترین صدقه است.
هر نوع منت گذارى در صدقه مایه عدم پذیرش مى شود، اگر واقعاً صدقه را براى خود مى خواهى، یعنى ثواب اخروى را خواهانى بر کسى منت مگذار.
در پایان دو آیه از آیات قرآنى را که به آنچه امام فرمود، اشاره دارد، در اینجا مى آوریم:
صدقه پنهانى بهتر است
(إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَیُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئَاتِکُمْ وَاللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ).([۱])
«اگر انفاق ها را آشکار کنید، خوب است! و اگر آنها را مخفى ساخته و به نیازمندان بدهید، براى شما بهتر است، و قسمتى از گناهان شما را مى پوشاند، (و در پرتو بخشش در راه خدا، بخشوده خواهید شد) و خداوند به آنچه انجام مى دهید، آگاه است».
از هر نوع منت گذارى پیراسته باشد
باید از هر نوع منت گذارى بر فقیر به دور باشد، زیرا قرآن مى فرماید: هر صدقه اى که در آن منت بر فقیر باشد به سان صدقه ریاکارانه است.
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تُبْطِلُوا صَدَقَاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَالأَذَى کَالَّذِی یُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلاَ یُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَان عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْدًا لاَ یَقْدِرُونَ عَلَى شَیْء مِمَّا کَسَبُوا وَاللهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ).([۲])
«اى کسانى که ایمان آورده اید! بخشش هاى خود را با منّت و آزار، باطل نسازید، همانند کسى که مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مى کند، و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمى آورد، (کار او) همچون قطعه سنگى است که بر آن، (قشر نازکى از) خاک باشد، (و بذرهایى در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد، و آن را صاف(و خالى از خاک و بذر) رها کند. آنها از کارى که انجام داده اند، چیزى به دست نمى آورند; و خداوند، جمعیّت کافران را هدایت نمى کند».
آیه در واقع عمل ریاکار را تشبیه به کار کشاورزى مى کند که دانه گندم را بر خاکى که روى سنگ صاف قرار دارد بریزد آنگاه باران درشتى ببارد و همه را بشوید و ببرد، همان طور که چنین کشاورزى از کار خود نتیجه نمى گیرد، همین ریاکار نیز از عمل خود بهره نمى برد، و صدقه همراه با منت بسان عمل ریاکار است.»
[۱]. سوره بقره، آیه ۲۷۱.
[۲]. بقره: ۲۶۴.
منبع: شفقنا
