کمال الدین اصفهانی

کمال الدین اصفهانی و ارادت به اهل بیت (ع)

گردآوری: فاطمه طالعی

کمال‌الدین اسماعیل پسر جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، معروف به خلاق‌المعانی، شاعر ایرانی نیمهٔ نخست قرن هفتم هجری است، و آخرین قصیده‌سرای بزرگ ایران در اوان حمله مغول است که در گیرودار هجوم‌ها و قتل‌عام‌های آنان از میان رفت. آرامگاه وی در اصفهان خیابان کمال داخل پارک کمال واقع است.

کمال‌الدین اسماعیل به استادی و مهارت درآوردن معانی دقیق شهرت وافر دارد؛ و اعتقاد ناقدان سخن بدو تا حدی بود که او را بر پدرش ترجیح نهاده و خلاق‌المعانی لقب داده‌اند. وی علاوه بر باریک‌اندیشی و دقت در خلق معانی در التزامات دشوار و تقید به آوردن ردیف‌های مشکل نیز شهرت دارد، چنان‌که بعضی از قصاید او را که به این التزامات و قیود سروده شده بعد از وی جواب نتوانستند گفت.

کمال الدین اسماعیل شاعری بسیار دانا و نغزگو و باهوش بود و چنان در ریختن معانی مستتر در شعر مهارت داشت که به خلاق‌المعانی اشتهار یافت. از ویژگی‌های شعر او معانی دقیق و ظریف مضمر و پنهان است که باید چند نوبت مطالعه و دقت نمود تا آن‌ها را دریافت. او شاعری مداح بود ولی در لابلای مدایح نکات حکمی و زیبایی قرار می‌داد که سرایش او را بارها زیبا و زیباتر می‌نمود.

کمال‌الدین اسماعیل دو سال بعد از حمله مغول یعنی به سال ۶۳۵ هجری قمری به دست یک فرد مغول به قتل رسید.

آرامگاه وی در اصفهان خیابان کمال داخل پارک کمال واقع است.¹

اشعار:

مناقب حضرت علی (ع):

بیناتر از علی نبود در جهان دین                                         کاندر دو چشم دو نفس خود دمیده ای

...

در خانه ی حقایق ار آیی ز در، در آی                                  و آن در، درِ مدینه ی علم است و مرتضاست

در مدینه دانش علی که تعبیه کرد                                     خدای در قلم او کلید امن و امان

در پیش تو به تیغ ببرّم سر زبان                                         گز زآن که باز پس نهد ذوالفقار پای

...

از تیغ تیز دولت او آب و سبزه ساخت                                  وز برگ بید هیبت او ذوالفقار کرد

مناقب اهل بیت (ع):

چون یاد اهل بیت رود بر زبان من                                        گر همدمی من نکند مشک بر خطاست

...

به اهل بیت نبوت چو اعتضاد نمود                                       ز موج لجّه آفات بر کران آمد

...

ای از آن خاندان که از شرفش                                            خاک روبست شهپر جبریل

امام حسین (ع) و عاشورا:

چون محرّم رسید و عاشورا                                                خنده بر لب حرام باید کرد

وز پی ماتم حسین علی                                                   گریه از ابر وام باید کرد

لعنت دشمنانش باید گفت                                                دوستداری تمام باید کرد

اگر کسی پسری را از آن تو بکشد                                      به عمر خویش ره لعنتش رها نکنی

اگر کشنده ی فرزند مصطفاست یزید                                  حدیث لعنت و نفرین او چرا نکنی

تو بر کشنده ی فرزند خود مکن لعنت                                 چو برکشنده ی فرزند مصطفی نکنی 

چون حسین علی شهید شدست                                    جبش لاجرم عشورا شد

امام مهدی (عج):

پیوسته باد چشم تو روشن به بخت آن                              کش عقل نام مهدی آخر زمان نهاد²

منابع:

1- ویکی پدیا

2- کتاب جلوه های ولایت در شعر فارسی، ص 100، 113، 128، 164، 200، 72، 85، 211 و 241