مسجد سید اصفهان

مسجد سید، یکی از مساجد اصفهان است که در طی دوران قاجاریه ساخته شد و از مساجد اصلی این شهر به‌شمار می‌رود. این بنا در سده ۱۳ هجری به دستور محمد شاه قاجار و توسط محمدباقر شفتی در مساحت ۸۰۷۵ متر مربع ساخته شد. این مسجد که بنایی نیمه‌کاره است، دارای چهار در اصلی، دو چهل‌ستون، دو شبستان بزرگ، یک گنبد، سه ایوان و بیش از ۴۵ حجره است، اما مناره ندارد همچنین درون شبستان‌های آن نیز کاشی کاری نشده‌است.

مسجد سید از بزرگترین و مشهورترین مساجد اصفهان است. بنای این مسجد در سال ۱۱۸۰ طرح‌ریزی شد و ساخت بنا در اواخر نیمه اول قرن سیزدهم هـ.ق. شروع و تا سال وفات سید، تنها؛ کاشی کاری بنای جنوبی انجام شده بود.

نقشه بنای مسجد به صورت مستطیل شکل (۸۵×۹۸ متر) روی هم ۸۰۷۵ متر مربع وسعت دارد و از چهار جهت به بیرون راه پیدا می‌کند و بنای آن شامل بخش‌هایی است که در دیگر مساجد معتبر تکرار می‌شود: سردر، صحن، ایوان، گنبدخانه، شبستان ستون‌دار، رواق و غرفه‌های دو طبقه اطراف صحن و به علاوه مدرس و حجره‌های مورد استفاده طلاب علوم دینی. سردرهای مسجد دارای کاشی‌کاری و کتیبه‌های تاریخی و غیر تاریخی است. نماهای ایوان‌ها و لچکی‌ها غرفه‌ها و رواقها با کاشی‌کاری خشتی دوره قاجار مزین شده و در ازاره‌ها نیز از پوشش سنگی استفاده شده‌است. در ضلع جنوبی صحن، ایوان اصلی و در پشت طرفین آن گنبدخانه و شبستان‌های ستون‌دار قرار دارد. نمای داخلی و خارجی ایوان با کاشی‌کاری پوشش یافته که معرف ترکیب زیبایی از نقوش مختلف و کتیبه‌های خطی است بر بالای ایوان جنوبی، برج ساعتی با تزئین کاشی ساخته شده‌است. آرامگاه متشکل از گنبد خانه و رواقی است که با تزئینات متنوع کاشیکاری، گچبری، آیینه کاری و نقاشی به همراه کتیبه‌های متعدد مزین شده‌است. در سقف آن از مقرنسهای زیبا با عناصر تخت بهره گرفته شده. مسجد سید اصفهان به دلیل وجود تزئینات بسیار جالب گل و بوته و اسلیمی و وجود خط بنائی و دیگر خطوط از استادان نامدار عصر قاجار در اعداد یکی از شاهکارهای معماری عصر قاجار قرار دارد که در گوشه گوشه آن شگردهای جالب معماری و تزئینات بسیار عالی خودنمایی می‌کند. در کاشیکاری‌های این مسجد مخصوصاً در تزئینات گلدانها و منظره‌هایی که نمایش داده شده رنگ قرمز نقش عمده‌ای دارد.

مسجد سید به دلیل دارا بودن تزئینات بسیار زیبای گل و بوته و اسلیمی و وجود خط بنایی و خطوط دیگر از استادان معروف دوره قاجاریه در شمار یکی از شاهکارهای معماری عصر قاجاریه قرار دارد و در خور توجه و مطالعه است. در جریان جنگ ایران و عراق قسمتی از کاشیکاری‌های مسجد در اثر موج انفجار فرو ریخت که در حال حاضر بازسازی شده‌است.