نویسنده: دکتر مسعود بیات
چکیده:
حكومت تیموریان از سال ۷۷۱ هجری در ماوراءالنهر آغاز شد و به مرور تا كناره‌های مدیترانه گسترش یافت. این حكومت از آغاز تا پایان، به لحاظ مذهبی، سنی حنفی بود. به روال حكومت‌های ترک گذشته، انتظار می‌رفت تیمور و جانشینانش نیز در حمایت از مذهب تسنن و محدود كردن تشیع بکوشند؛ ولی برخلاف این انتظار، آنان با وجود اعتقاد رسمی به مذهب تسنن، گرایش‌های شیعی از خود نشان دادند.
اگرچه در طول تاریخ، پیش از تیموریان هم حكومت‌های سنی مذهبی بودند كه به تشیع نظر مساعدی داشتند؛ ولی تیموریان در اظهار دوستی، به‌ویژه در پافشاری بر حق خلافت اهل بیت علیهم السلام و اظهار دشمنی با امویان، بی‌رقیب‌ترین آنها بودند. بنابراین، مقاله پیش رو درصدد است شرایط منجر به بروز این گرایش را توصیف، و علل و عوامل آن را تا جایی كه مستندات تاریخی اجازه می دهد، ریشه‌یابی كند. در مقام فرضیه به نظر می‌رسد چهار عامل فزونی جمعیت شیعه در قلمرو تیموریان، انتخاب رویكرد اعتزالی، اعتقاد به مذهب حنفی، و گرایش به تصوف، نقش اصلی را در نگاه مثبت تیموریان به تشیع داشته‌اند؛ هرچند از تأثیر علل فرعی، همچون موقعیت جغرافیایی این حکومت (واقع شدن خراسان در قلمرو اصلی تیموریان) و ترکیب کارگزاران و نخبگان آن نیز نمی‌توان چشم پوشید. این مقاله به روش تاریخی انجام یافته است.
