دهم ماه مبارک رمضان یاد آور حادثه غم انگیزی است که خاتم انبیاء برترین پیامبر الهی را در سوگ و عزا نشاند. در این روز پیامبر گرامی اسلام نه فقط یک همسر، بلکه یار و یاور دیرینه خود در دوران اسارت و فشارهای سیاسی اقتصادی جامعه ی عرب را از دست داد. 

این بانوی بزرگ هر چند در جامعه جاهلی عرب چشم به جهان گشود، ولی از چنان ویژگی و خصوصیات ممتاز و برجسته ای برخوردار بود که به عنوان یکی از برترین زنان بهشتی شهرت یافت، به طوری که زندگی و سیره با برکت ایشان بهترین الگو و اسوه برای جامعه زنان، بلکه همه افراد به شمار می آید. در این مجال به گوشه ای از زوایای زندگی این بانوی با فضیلت اشاره خواهیم کرد.  

خدیجه محبوب پیامبر(صلی الله علیه و آله)

یکی از زیباترین و با ارزش ترین درس هایی که در زندگی حضرت خدیجه(سلام الله علیها) با پیامبر گرامی(صل الله علیه و آله) چشم نوازی می کند، عشق و محبت سرشاری است که در زندگی ایشان با پیامبر وجود داشت؛ عشق و علاقه متقابلی که در زندگی پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) و حضرت خدیجه(سلام الله علیها) وجود داشت، هر انسانی را به تحسین و تمجید ترغیب می کند. منابع روایی در خصوص علاقه پیامبر به حضرت خدیجه این چنین نقل می کنند: «كَانَ لَهَا مُحِبّاً وَ بِهَا وَامِقا؛[1]پیامبر(صلی الله علیه و آله) خدیجه را بسیار دوست مى‏داشت و به وى دلبستگى فراوان داشت.‏»، در واقع انس و الفتی که در زندگی پیامبر و خدیجه وجود داشت این آیه شریفه را به منصه ظهور رسانده بود: «وَ جَعَلَ بَیْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی‏ ذلِكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ.»[روم، آیه21] 

کمالات اخلاقی و ویژگی های ممتاز حضرت خدیجه(سلام الله علیها) در زندگی موجب شده بود که پیامبر اکرم(صل الله علیه و اله) ایشان را از جمله بهترین زنان بهشتی معرفی فرماید: «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: خَطَّ رَسُولُ اللَّهِ ص أَرْبَعَ خِطَطٍ ثُمَّ قَالَ خَیْرُ نِسَاءِ الْجَنَّةِ مَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ آسِیَةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ؛[2] ابن عباس گوید: رسول خدا چهار خط كشید سپس فرمود: بهترین زنان بهشتى مریم دختر عمران است و خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و آسیه دختر مزاحم زن فرعون.»

خدیجه (سلام الله علیها) در زیبایی ظاهری و باطنی، زیباترین زنان روزگارش بود و از نظر خرد و اندیشه، خردمندترین و اندیشمندترین آنان، او در پاك روشی و پاك منشی، دین باوری و خداجویی، وقار و حیا و عزت و آزادگی آراسته‌ترین ها بود و در ثروت و امكانات، ثروتمندترین آن ها بشمار می رفت

ویژگی های ممتاز ام المومنین خدیجه(علیهاالسلام) 

1- خدیجه حامی پیامبر در روزهای سخت:

 یکی از زیباترین شاخص های اخلاقی حضرت خدیجه حمایت و پشتیبانی از پیامبر بخصوص در ایام سخت زندگی است. حضرت خدیجه در روزگاری که جامعه عرب کمر به قتل و شکست پیامبر بسته بود، از حضرت حمایت کرد و تمام سرمایه و دارایی خود را صرف اهداف والای رسالت نمود، در دوران سخت اسارت در شعب ابی طالب که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) با اجتماع اندک مسلمانان در محاصر سخت اقتصادی و سیاسی و اجتماعی قرار داشتند، دارایی ام المومنین خدیجه موجب التیام سختی های اسارت بود. تا آنجا که در روایت آمده است: «‌ابوطالب و خدیجه (علیهماالسلام) همه اموال خود را برای حفظ اسلام و محاصره‌شدگان انفاق نمودند.» [3] در جریان محاصره شعب ابی طالب، حکیم بن حزام برادرزاده خدیجه (علیهاالسلام)، شترها را می‌آورد و با آن شترها، گندم و خرما را حمل می‌کرد و با زحمت و خطر زیاد، آنها را به بنی‌هاشم می‌رساند.[4]

در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده است: « خَدِیجَةُ وَ أَیْنَ مِثْلُ خَدِیجَةَ صَدَّقَتْنِی حِینَ كَذَّبَنِی النَّاسُ وَ وَازَرَتْنِی عَلَى دِینِ اللَّهِ وَ أَعَانَتْنِی عَلَیْهِ بِمَالِهَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَنِی أَنْ أُبَشِّرَ خَدِیجَةَ بِبَیْتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ قَصَبِ الزُّمُرُّدِ لَا صَخَبَ فِیهِ وَ لَا نَصَب‏؛[5] مثل خدیجه پیدا نخواهد شد. خدیجه در آن موقعى كه مردم مرا تكذیب‏ نمودند مرا تصدیق كرد، مرا بوسیله ثروت خود درباره پیشرفت دین خدا یارى نمود خدا به من دستور داد خدیجه را درباره قصر زمردى كه در بهشت دارد و هیچ رنج و زحمتى در آن نیست بشارت دهم.‏»

2- ام المومنین خدیجه مایه آرامش پیامبر:

یکی از شاخص های زن مسلمان این است که همواره مایه آرامش همسر خویش بوده، و در تلاطم فراز و نشیب زندگی ساحل آرامش زندگی، و نمودی از آیه شریف باشد: «خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَیْها»[روم، آیه21] منابع روایی در خصوص این ویژگی خدیجه کبری این چنین نقل کرده اند: «كَانَتْ خَدِیجَةُ وَزِیرَةَ صِدْقٍ عَلَى الْإِسْلَامِ وَ كَانَ یَسْكُنُ إِلَیْهَا؛ حضرت خدیجه(سلام الله علیها) بهترین و صادق‌ترین وزیر، مشاور و مایه آرامش پیامبر(صلی الله علیه و اله) بود.»[6]

ابن عباس گوید: رسول خدا چهار خط كشید سپس فرمود: بهترین زنان بهشتى مریم دختر عمران است و خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و آسیه دختر مزاحم زن فرعون

3- ام المومنین خدیجه خاضع و فروتن:

حضرت خدیجه با توجه به اینکه از جمله سرمایه داران و ثروتمندان مکه به شمار می آمد، ولی با این حال هیچ گاه مال و ثروتش موجب نشد در مقابل پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) تکبر و سرکشی از خود نشان دهد، بلکه او با تواضع کامل عاشق و دوستدار پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) بود. این مطلب را می توان در شعری که منتسب به ایشان نقل شده نیز به وضوح مشاهده کرد: 

         و لو أننی أمسیت فی كل نعمة             و دامت لی الدنیا و ملك الأكاسره‏

             لما سویت عندی جناح بعوضة             إذا لم تكن عینی لعینك ناظره‏

اگر تمام نعمت های دنیا و سلطنت های پادشاهان را داشته باشم و ملک آنها همیشه از آن من باشد، به نظر من به اندازه بال پشه ای ارزش ندارد که چشم من به چشم تو بیفتد.[7]

4- حیا و پاک دامنی و مدیریت  اقتصادی:

بر اهل تحقیق پوشیده نیست که ام المومنین خدیجه(علیهاالسلام)، تاجری سرمایه دار بود، دست یابی او به مال و ثروت برگرفته از قدرت مدیریتی و درایت فکری و عقلی بود، هر چند که این شاخص اقتصادی و مدیریتی هیچگاه موجب نشده بود که او حریم حیا و عفاف را  کنار بگذارد در خصوص این ویژگی حضرت این چنین نقل شده است: «وَكانَتْ مِنْ اَحْسَنِ النِّساءِ جَمالاً، وَاَكْمَلُهُنَّ عَقلاً، وَاَتمَهُنَّ رَأیاً، وَاَكْثرُهُنَّ عِفَّةً وَ دنیاً وحیاءً وَمُرُوَّةً وَمالاً... »؛ [8] «خدیجه (سلام الله علیها) در زیبایی ظاهری و باطنی، زیباترین زنان روزگارش بود و از نظر خرد و اندیشه، خردمندترین و اندیشمندترین آنان، او در پاك روشی و پاك منشی، دین باوری و خداجویی، وقار و حیا و عزت و آزادگی آراسته‌ترین ها بود و در ثروت و امكانات، ثروتمندترین آن ها بشمار می رفت.»

سخن آخر: 

ام المومنین خدیجه کبری نمونه یک زن کامل و شایسته بود او در سخت ترین شرایط زندگی با مهر و محبت کنار همسر خود زندگی می کرد، و با صبر و بصیرت بر مشکلات زندگی فائق می آمد او در زندگی خود راهی را برگزید که او را در زمره ی  برترین زنان عالم قرار داد. 

پی نوشت ها:

[1]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏16، ص78. 

[2]. الخصال، ج‏1، ص 206، ح28. 

 [3]. مجلسی، بحارالانوار، ج۱۹، ص۱۶: «و انفق ابوطالب و خدیجه جمیع مالها».

[4]. ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۴.

[5]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏43، ص131. 

[6].ر.ک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۲، ص۶۱. «و َكانَتْ خَدیجَةُ وَزیرَةَ صِدْقٍ عَلَی الاِسلام، وَكانَ رَسُولُ اللهِ یَسْكُنُ اِلَیْها»

[7]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏16، ص52. 

[8]. ذبیح الله محلاتی، همان، ج 2، ص 204.

منبع: تبیان