تدبیرعلی بن الحسین (ع) شایان توجه بسیار است. امام می کوشید تا در مدینه، با تربیت طبقه "موالی"، راه را برای آینده باز کند؛ و اسلام صحیح و سلیم را به آنان (که زمینه کافی داشتند) انتقال دهد، پس با شخصیتی که امام سجاد (ع) داشت به شایستگی می توانست در روحیه موالی اثر بگذارد و آموزه های شیعی را به آنان انتقال دهد.

مردم تحت تأثیر روحیات امام سجاد (ع) قرار گرفتند و شیفته مرام و روش او شدند و بسیاری از طالبان علم و دانش در مسلک راویان حدیث او در آمدند و از سرچشمه زلال دانش وی که برخاسته از علوم رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) بود، بهره ها جستند.

از جمله موضوع شایع در قرن اول و دوم هجری تربیت موالی بود. موالی عده ای از ایرانیان بوده که به عراق رفته و در آنجا با تشیع آشنا می شدند. این افراد عمدتاً به علت داشتن استعداد مناسب و نیز آمادگی کسب علم و نیز با احساس ضعفی که ایشان در برابر عرب ها داشتند و درصدد بودند که آن را جبران کنند، به خوبی در زمینه حدیث کار کردند و در نتیجه توانستند در مدت زمانی کوتاه از فقها و محدثین مراکز عمده اسلامی شوند. این افراد در خانواده های مختلف عرب، تربیت شده بودند که طبعاً انگیزه های سیاسی و مذهبی جاری و مرسوم در آن قبایل و عشیره ها، به اینان نیز سرایت کرده بود، به ویژه کوفه، بیشتر گرایش شیعی داشت و "موالی" آن نیز چنین بودند، از این رو اهل بیت (علیهم السّلام) نیز از این ویژگی برای تربیت موالی استفاده کردند.

در این میان، سیاست علی بن الحسین (ع) شایان توجه بسیار است. امام می کوشید تا در مدینه، با تربیت طبقه "موالی"، راه را برای آینده باز کند؛ و اسلام صحیح و سلیم را به آنان (که زمینه کافی داشتند) انتقال دهد، پس با شخصیتی که امام سجاد (ع) داشت به شایستگی می توانست در روحیه موالی اثر بگذارد و احساسات شیعی را به آنان انتقال دهد.

استاد "سید جعفر مرتضی" در تشریح سیاست های امام سجاد (ع) و به منظور بخشیدن حیاتی نوین به مکتب جعفری، اشاره به این نکته دارد که آن حضرت غلامان را می خرید و آنان را آزاد می کرد، به طوری که به نوشته "سید الاهل" : غلامان این مسأله را دریافته، شور و شوق فراوانی داشتند که مشمول اقدام امام شوند. امام نیز در هر سال و ماه و روز و به مناسبت هر حادثه، آنان را آزاد می ساخت. به طوری که در مدینه قریب به یک لشگر از موالی آزاد شده و کنیزکان رهایی یافته، به سر می بردند که تمامی آنها از موالی امام سجاد (ع) بودند. و شمار آنها به 50 هزار تن یا بیشتر می رسید.

مؤلف محترم "اعیان شیعه" نیز می نویسد: او سودانیان را می خرید، حال آنکه هیچ نیازی به آنان نداشت. استاد "سید جعفر مرتضی" پس از ذکر این مطالب نتایج متعددی از این مسأله می گیرد و می نویسد: یعنی نتیجه چنین سیاستی، این بود که موالی، اهل بیت (علیهم السّلام) نمونه های انسانیت و اسلامیت به شمار می رفتند؛ و آمادگی کامل داشتند تا در شرایط گوناگون در کنار آنها قرار بگیرند. شواهدی نیز وجود دارد که نشان می دهد "موالی" در مواقعی که علویین مورد ظلم قرار می گرفتند و یا بعضی از حکام به آنها ستم می کردند، به یاری آنها می شتافتند.

برخی وقایع زندگی امام سجاد (ع)

1) وفات شهربانو، مادر امام زین العابدین (ع) به هنگام تولد آن حضرت، در 5 شعبان سال 38 هجرى.

2) شهادت امام على (ع) در دو سالگى و شهادت امام حسن مجتبى (ع) در سیزده سالگىِ امام زین العابدین (ع).

3) همراهىِ امام زین العابدین (ع) با پدرش، امام حسین (ع)، در عدم بیعت با یزید بن معاویه و حرکت اعتراض ‏آمیز از مدینه به مکه، در رجب سال 60 هجرى.

4) همراهىِ امام چهارم شیعیان با کاروان حسینى در حرکت از مکه به کربلا، در ذیحجه سال 60 هجرى.

5) حضور امام زین العابدین در نهضت خونین کربلا، در سن 23 سالگى.

6) ابتلاى امام زین العابدین (ع) به بیمارىِ شدید، در روز عاشورا، و عدم توانایىِ جهاد در راه خدا.

7) تحمل مصیبت شهادت امام حسین (ع) و یاران و اصحاب آن حضرت، از سوى امام زین العابدین (ع) در روز عاشورا.

8) جنایت ‏هاى لشکریان یزید در جدا کردن سرها از بدن شهدا و بر نیزه کردن آنها، اسب دوانى بر بدن ‏هاى شهدا و غارت و آتش زدن خیمه‏ ها پس از شهادت امام‏حسین (ع) در عصر عاشورا.

9) آغاز اسارت امام زین العابدین (ع) و سایر بازماندگان قافله حسینى به دست لشکریان عمر بن سعد از عصر روز عاشورا

10) تحمل سختى‏ ها و مشقت‏ هاى امام زین العابدین (ع) و دیگر بازماندگان در اسارت ، کوفه و شام.

11) خطبه خواندن امام چهارم شیعیان براى اهالى کوفه، در حالى که در غل و زنجیر و اسارت دشمنان بود.

12) خطبه خواندن امام سجاد (ع) ، در مجلس بزرگ مسجد اموىِ شام، در حضور یزید و تأثیر شگفت آن بر شامیان.

13) بازگشت امام زین العابدین (ع) به همراه سایر بازماندگان نهضت کربلا از اسارت کوفه و شام به مدینه الرسول (ص).

14) قیام مردم مدینه بر ضد یزید بن معاویه و اخراج بنى امیه از این شهر و وقوع نبردى خونین در این واقعه (معروف به واقعه حره)، در سال 63 هجرى.

15) شکست مقاومت اهالىی مدینه در برابر لشکریان شام، و کشتار فجیع سپاهیان یزید به سرکردگىِ مسلم بن عقبه، در مدینه، و محفوظ و مصون ماندن امام زین‏العابدین (ع) و خانواده او از این کشتار.

16) قیام عبدالله بن زبیر در مکه بر ضد بنى امیه و تصرف حجاز (مکه و مدینه) و برخى از سرزمین‏ هاى اسلامى، در سال 64 هجرى.

17) فشار و سخت ‏گیرىِ آل زبیر بر خاندان امیرالمؤمنین و اهل بیت (علیهم السلام)

18) قیام مختار ثقفى، در کوفه، بر ضد بنى امیه براى خونخواهى از قاتلان امام حسین (ع) .

19) مجازات قاتلان امام حسین (ع) توسط مختار ثقفی و شادمانىِ امام سجاد (ع) و سایر اهل بیت (علیهم السلام) از کردار مختار.

20) شهادت امام زین العابدین (ع) در دوازدهم (یا 18 و یا 25) محرم سال 95 هجرى، به وسیله زهرى که ولید بن عبدالملک به آن حضرت خورانیده بود.

21) به خاک سپردن بدن مطهر امام زین العابدین (ع) ، در قبرستان بقیع، در جوار قبر عمویش، حضرت امام حسن مجتبى (ع).

منبع: www.jamaran.news