کنگره بین‌المللی «هزاره سیدمرتضی» متناسب با شرایط کرونایی در اسفندماه برگزار خواهد شد.
با توجه به شرایط کرونایی، مجموعه پیش نشست‌های کنگره در طول سه ماه در هشت پنل و شامل بیش از ۴۰ موضوع علمی توسط برجسته‌ترین صاحبنظران در مباحث تفسیری، تاریخی، ادبی و فقهی و اصولی و کلامی برگزار خواهد شد. این نشست‌ها از ۱۵ آذرماه آغاز خواهد شد و متخصصان مربوطه مانند استاد مختاری در مورد گونه‌ها و نوآوری‌های سید، استاد درایتی در موضوع میراث سید در آئینه تحقیق و تصحیح به ارائه مباحث خود می‌پردازند.
نگاهی گذرا به زندگی و ابعاد شخصیت سید مرتضی
سید مرتضی ابوالقاسم علی بن ابواحمد الحسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام، در ماه رجب سال ۳۵۵ ق در محله کرخ بغداد متولد شد. کنیه وی ابوالقاسم و القاب او متعدد است. به او ثمانینی، ذوالثمانین و ابوالثمانین لقب داده‌اند، زیرا هشتاد کتاب نوشته، مالک هشتاد روستا بوده و هشتاد سال و هشتاد ماه زندگی کرده است. طبق برخی گزارش‌ها کتابخانه‌ای با هشتاد هزار جلد کتاب داشته است.
سیّد مرتضی در سال ۳۹۷ به دستور بهاءالدوله به ذوالمجدین ملقّب شد. حال یا به این دلیل که جامع شرافت حسب و نسب بوده یا بدان سبب که جامع شرافت علم دینی و ریاست دنیوی بوده است. همچنین وی به سیّد، شریف، سیّد مرتضی و شریف مرتضی ملقّب شده است.
از دیگر القاب وی عَلَم الهدی (پرچم هدایت) است. در سال ۴۲۰ که وزیر ابوسعید محمد بن عبدالرحیم مریض شد، امام علی علیه السلام در عالم خواب به وی فرمود: به عَلَم الهدی بگو بر تو فاتحه بخواند تا بهبود یابی. پرسید: عَلَم الهدی کیست. فرمود: علی بن الحسین الموسوی. وزیر بدین لقب به او نامه نوشت. سیّد آن را نپذیرفت. وزیر گفت: برای تو ننوشتم جز آنچه امیرالمؤمنین فرمود. چون القادر بالله این جریان را شنید برای مرتضی نوشت: آنچه جدّت تو را بدان ملقّب کرده است بپذیر.
شریف مرتضی از خاندان‌های بزرگ علمی و سادات هاشمی است که هم از ناحیه پدر و هم مادر حسینی است و به همین دلیل به وی شریف گفته می‌شود.
در جامعه شیعیِ آن روز بغداد، هم زمان با حکومت آل بویه، شاهد ظهور شخصیت‌های بزرگی همچون شیخ مفید (۳۳۹ ـ ۴۱۳)، سید مرتضی (۳۵۵ ـ ۴۳۶) و شیخ طوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰) هستیم که به ترتیب ریاست حوزه علمی بغداد را بر عهده گرفتند.
او و برادرش سیّد رضی ادبیات را در کودکی نزد ابن نباته فراگرفتند. پس از آن مادرشان آن دو را برای فراگیری فقه نزد شیخ مفید برد. چنان‌که مشهور است شیخ مفید در عالم خواب فاطمه زهرا سلام الله علیها را دید که حسنین را پیش وی آورد و فرمود: «علّمهما الفقه». شیخ پس از بیدار شدن شگفت‌زده بود تا آنکه صبح همان روز، فاطمه مادر سیّد مرتضی و سیّد رضی با کنیزک‌هایی که او را همراهی می‌کردند، دو پسر خود را نزد شیخ آورد؛ شیخ با کمال احترام به وی سلام کرد و به پا ایستاد؛ فاطمه همان عبارت‌ها را که شیخ در عالم خواب شنیده بود بر زبان راند. شیخ مفید گریست و خواب خویش را برای وی تعریف کرد و به تعلیم و تربیت آن دو اهتمام ورزید.
از سید مرتضی بیش از 120 اثر ارزشمند باقی مانده است.
سید مرتضی پس از عمری تلاش بی‌شائبه علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در روز یک شنبه ۲۵ ربیع الاول ۴۳۶ در بغداد وفات یافت. احمد بن حسین نجاشی، شریف ابویعلی، محمد بن حسن جعفری و سلّار بن عبدالعزیز از شاگردان بنام وی او را غسل دادند. پسرش بر وی نماز خواند و در خانه‌اش در محله کرخ دفن شد و بعدها به حرم حسینی منتقل شد.
