قصیده بلند حماسی  اکه انطاکی درباره حضرت علی (ع) سروده در واقع روایت منظومی از تاریخ صدر اسلام و فضائل علی (ع) می باشد و او برای این منظور، کتابها و منابع مختلف تاریخی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.

.

عبد المسيح انطاكي ، شاعر، روزنامه نگار و ادیب مسیحی است. او در انطاکیه از پدر و مادری مسیحی متولد شده و در حلب پرورش یافت.

ملحمة الامام علي (ع) أو قصيدة العلوية المباركة» منظومه ای حماسی دینی با ۵۵۹۵ بیت شعر وزین در قالب قصیده است و علی رغم طولانی بودن این قصیده شاعر از ابتدا تا انتهای آن را با یک وزن و قافیه بیان میکنند. او سرودن این قصیده را در اوایل فوریه ۱۹۱۷م. آغاز کرده و در سی سپتامبر ۱۹۱۸م به پایان می برد و در کل، سرودن و شرح و تهذیب و تعلیق آن حدود ۲ سال به طول انجامیده و در آوریل ۱۹۲۰م در قاهره در معرض چاپ قرار گرفت طبق نظر شاعر در مقدمه کتاب این قصيده على الاطلاق، طولانی ترین و از برترین قصاید موجود در اشعار عربی است. همچنین طبق نظر ناشر بیرونی کتاب حسين الاعلمی این کتاب علی الاطلاق اولین حماسه عربی است که به صورت هانیه به نظم درآمده است .
این قصیده بلند حماسی در واقع روایت منظومی از تاریخ صدر اسلام و فضائل علی (ع) می باشد و عبدالمسیح انطاکی برای این منظور، کتابها و منابع مختلف تاریخی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. شعر روان موسیقی دلکشی و واژه هایی بی تکلف با مفاهیم ارزشی از ویژگیهای شعری او در این کتاب ارزشمند است.

وی پس از این مقدمه و به نظم در آوردن وقایع مهم دیگر قصاید زیبایی را در مورد عتبات حیدری و
و مطالعات ادبيات نطقی، سال اماده شماره لك لاستل ۱۴۰۰
زیارت امام علی (ع) و استعانت از آن حضرت میسراید. پس از آن مطالب منظومی را در مورد جزيرة العرب و است عرب و شعر و اخلاق و تاریخ ادیان آنها بیان می کند. (1)
____

انطاکی در بیان فضیلت امام علی(علیه السلام)می گوید:
فضایل المرتضی کالشهب نیره
و کل ذی بصر فی الناس رائیها
ما ان تعد لیحصیها الحسبب و هل
تحصی النجوم و تستقصی دراریها

انطاکی در شعر بالا، فضیلت های حضرت(علیه السلام)را چون شهاب نورانی می داند که برای هر بیننده ای قابل رؤیت است و اشاره دارد که شمارش آن چون شمارش ستارگان غیرممکن است. وی به زیبایی در مصرع دوم این تشبیه، استفهام انکاری به کار گرفته است، و چنانچه می دانیم تشبیه ضمنی، تشبیهی است که به صورت معمول، مشبه و مشبه به درآن مشخص نشده است، بلکه در ضمن کلام ذکر می شود (لادقی، 2004م، ص148) و در این بیت، شمارش فضایل حضرت(علیه السلام)چون شمارش ستارگان دانسته شده است که امری غیر ممکن است.
وی منکران فضایل حضرت(علیه السلام)را سه دسته می داند:
و لیس ینکرها الا المکابر و الـ
حسود و الشانی الباغی تواریها

وی در بیت دیگری، حضرت(علیه السلام)را به خورشید روز تشبیه می کند که کسی را یارای انکار نور آن نیست:
وهبهم نکروا شمس الضحی افیعـ
می الناس تالله عن زاهی تلالیها

در بیت دیگری می گوید:
و هل اکفهم بالشمس ظافره
وقد افاضت سناها کی تخفیها
(همان)
و در جای دیگر بیان می دارد:
و اظهر الحق وضاحاً لاعین اه
ل الارض کالشمس فی اسنی تجلیها
(همان)
چنانچه ملاحظه می شود، وی در بیان برتری حضرت(علیه السلام)از تشبیه بهره برده و دیگر عناصر بلاغی را به کار نگرفته است. شاید علت آن چنین توجیه شود که به کارگیری تشبیه ساده ترین و اولین طریق برای فهماندن مقصود به مخاطب است و دیگر اینکه کنایه و استعاره و مجاز از نوعی پیچیدگی برخوردارند که بستر مناسبی چون وصف می طلبد.

مشبه به انطاکی در این تشبیه، خورشید است؛ زیرا کسی نمی تواند منکر وجود خورشید و عظمت آن شود و یا کسی را یارای انکار نیاز مردم به خورشید نیست؛ در حقیقت انطاکی با این تشبیه، نیاز به وجود شریف حضرت(علیه السلام)را برای خواننده ترسیم می کند و غرض وی، تنها بیان فضیلت نیست، بلکه نیاز به وجود مبارک حضرت را نیز یادآور می شود.

بیان علم امام (ع)

امیرالمومنین(علیه السلام)به راستی اقیانوس بی کرانه ی دانش و دریای مواج شناخت و آگاهی و کمال است. ما هرگز نمی توانیم به درجات والای ایمان و بلندای قله ی پرفراز شناخت و آگاهی و مراتب علمی و موقعیت شکوه مند او پی ببریم.
انظاکی علوم امام(علیه السلام)را به دریا شبیه نموده و آن گاه مشبه به را به مشبه اضافه کرده، مسند قرار داده است که از نظر بلاغی خود تشبیه بلیغ به شمار می آید (جارم، 1374، ص25). وی می گوید:
بحر العلوم امیرالمومنین بلا
ریب و فی صدره مثوی لایها

شاعر در بیتی دیگر، امام(علیه السلام)را در دستیابی به ژرفای هر نکته ی علمی توانا می داند و در این راستا، از عنصر بلاغی استعاره بهره می گیرد. وی دقیق ترین و پنهان ترین مسئله علمی را به خافیه (پرهای ریز / آنهایی که زیر پرهای اصلی پرنده اند) تشبیه می کند، سپس مشبه را حذف نموده، مشبه به را به جای آن به کار می گیرد که استعاره ی صریحیه اصلیه است
ما فاته ابداً ادراک ظاهرها
او الوصول الی اخفی خوافیها
(همان)
«اقتباس» در ادبیات عرب، یکی از عناصر بلاغی است که انطاکی در بیان علم امام(علیه السلام)از آن استفاده کرده است و چنانچه می دانیم، اقتباس به کارگیری آیه ای از قرآن یا حدیث در شعر شاعر است(2)

(1): انتخا ب شفقنا از مقاله« سیره علوی در جنگ در آینه نهج البلاغه و وشعر عبدالمسیح انطاکی از نعمت الله حسینی

(2) انتخاب شفقنا از نشریه شیعه شناسی، شماره30.

منبع: شفقنا