ما باید در هر زمان و موقعیت  تلاش کنیم معرفتمان را نسبت به امام، مبدأ و خودمان افزایش دهیم تا در پرتو این معرفت، محبت خود به اهل بیت(ع) را نیز افزایش دهیم که از این طریق راه را برای محبت ورزی به خلق الله و شیعیان ابی عبدالله پیدا می کنیم...

دکتر قاسم ترخان با بیان اینکه در زیارت اربعین امام حسین(ع) به مضامین امام شناسی، مبدأ شناسی، انسان شناسی و راهبردی که انسان بتواند خود را نجات دهد و به مقصد برسد، اشاره شده است، گفت: اصل را بر معرفت افزایی و محبت افزایی قرار دهیم که این دو راهگشا هستند؛ در هر زمان و موقعیت باید تلاش کنیم معرفتمان را نسبت به امام، مبدأ و خودمان افزایش دهیم تا در پرتو این معرفت، محبت خود به اهل بیت(ع) را نیز افزایش دهیم که از این طریق راه را برای محبت ورزی به خلق الله و شیعیان ابی عبدالله پیدا می کنیم و پس از آن است که می توانیم ادعا کنیم اربعین زمینه‌ساز تحقق تمدن نوین اسلامی خواهد شد.

دکتر قاسم ترخان در گفت وگو با شفقنا به پیام ها و آموزه های اربعین حسینی اشاره و اظهار کرد: زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین، مستحب است. بر اساس روایت مرسله‌ای از امام حسن عسکری(ع) – که آن را شیخ مفید در کتاب «المزار» و  شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد» و سیدبن طاووس در کتاب اقبال نقل کرده‌اند – آمده است که یکی از علایم مومن زیارت کردن اباعبدالله الحسین(ع) در روز اربعین است؛  علاوه بر این به منظور زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین از امام صادق (ع) متنی نقل شده که حاوی مضامین بسیار گوهرباری است و تأمل در آن راهگشا می‌باشد.

سراسر زیارت اربعین با امام شناسی آمیخته شده است

وی با بیان اینکه در زیارت اربعین امام حسین(ع) به مضامین امام شناسی، مبدأ شناسی، انسان شناسی و راهبردی که انسان بتواند خود را نجات دهد و به مقصد برسد، اشاره شده است و گفت: سراسر زیارت اربعین با امام شناسی آمیخته شده است. وقتی می گوییم «السَّلامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلامُ عَلَی صَفِیِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِیِّهِ السَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ السَّلامُ عَلَی أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِیُّکَ وَ ابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَ ابْنُ صَفِیِّکَ الْفَائِزُ بِکَرَامَتِکَ أَکْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَهِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَهِ وَ اجْتَبَیْتَهُ بِطِیبِ الْوِلادَهِ وَ جَعَلْتَهُ سَیِّدا مِنَ السَّادَهِ وَ قَائِدا مِنَ الْقَادَهِ» در واقع با این سلام فرستادن ها ویژگی ها، صفات و شخصیت حضرت بیان می شود، امام حسین(ع) از ویژگی های بسیاری برخوردار است که تأمل در این زیارت به گونه ای ما را با ویژگی های اباعبدالله الحسین(ع) آشنا می‌کند، از طیب ولادت گرفته تا مقامی که با شهادت به آن نائل آمدهند.

سعادت یک فرد در معرفت به امام است

وی ادامه داد: «امام شناسی» مساله مهمی است و رکن اساسی نجات یک انسان و سعادت یک فرد این است که معرفت به امام پیدا کند، در مورد این نکته مهم در روایات ما مفصل بحث شده که انسان نباید بر دَرِ خانه هر کسی زانو بزند بلکه باید از کسی طلب کند که می تواند انسان را رهبری کند:

دلا نزد کسی بنشین که او از دل خبر دارد* به زیر آن درختی رو که او گل‌های تر دارد

در این بازار عطاران مرو هر سو چو بی‌کاران* به دکان کسی بنشین که در دکان شکر دارد

امام حسین(ع) جان خود را فدا کرد تا بندگان خداوند را از جهالت، سردرگمی، ضلالت و گمراهی نجات دهد

ایشان با بیان اینکه در زیارت اربعین در موضوع امام شناسی به اهداف قیام امام حسین(ع) نیز اشاره شده است، گفت: در این زیارت می خوانیم: «بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَهِ وَ حَیْرَهِ الضَّلالَهِ» معنای این تعبیر آن است که امام حسین(ع) جان خود را فدا کرد و خون حضرت ریخته شد تا بندگان خداوند را از جهالت، سردرگمی، ضلالت و گمراهی نجات دهد. اتفاقاً هدف اسلام هم این است که انسان ها را از تاریکی جهالت خارج کند  تا آنان در اثر بصیرتی که کسب می‌کنند راه صحیح را پیدا کنند.

برای یافتن راه باید در کنار قرآن، محبت به اهل بیت(ع) و امامان را نیز داشته باشیم

این کارشناس تاریخ اسلام در توضیح بصیرت افزایی، بیان کرد: ممکن است شخصی نماز و قرآن بخواند و روزه بگیرد، اما اگر این شخص امام شناس نباشد، هدایت نمی شود به این دلیل که این عبادات به تنهایی جهل را برطرف نمی کند، برای اینکه انسان راه را پیدا کند باید در کنار قرآن، محبت به اهل بیت(ع) و امامان را نیز داشته باشد که در این صورت به مقصد خواهد رسید. امامان راه مستقیم به سوی خدا می‌باشند. اگر بنا دارید به مقصدی برسید برای رسیدن به مقصد نیاز دارید اولاً راه را بدانید و دوماً مرکب مناسبی داشته باشید، اگر مرکب داشته باشید و راه را ندانید هر مقدار هم که مرکب شما خوب باشد با سرعت بیشتری از مقصد دور می شوید. و اگر راه را بدانید و مرکب مناسب نداشته باشید، باز به مقصد نمی رسید لذا ضروری است این دو (محبت اهل‌بیت و انجام اعمال صالح) در کنار هم جمع شوند تا انسان به مقصد که همان سعادت است برسد.

در زیارت اربعین انسان با خدا و سنت های الهی آشنا می شود

وی «مبدأ شناسی» را مضمون دیگر زیارت اربعین برشمرد و اظهار کرد: در این زیارت انسان با خدا و سنت های الهی آشنا می شود، سنت شناسی یک علم و دانش است که متأسفانه نسبت به آن بی مهری شده و خیلی بدان توجه نمی شود. سنت به معنای طریقه، قوانین و رویه ای است که خداوند برای تدبیر عالم دارد. خیلی‌ها به اینگوهه از قوانین الهی توجهی ندارند. اسلام و قرآن تلاش کردند که ما را با این قوانین و سنت های الهی آشنا کنند؛ به عنوان مثال خداوند در قرآن می فرماید:« وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ» اگر جامعه تقوا داشته باشد و اهل جامعه تقوا پیشه کنند و ایمان داشته باشند، خداوند برکات خویش را از آسمان و زمین نازل می کند، در حقیقت این یک سنت خداست و به صورت شرط و جزاء می باشد.

وی بیان کرد: در بخشی از زیارت اربعین آمده است: «وَ أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَکَ وَ مُهْلِکٌ مَنْ خَذَلَکَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَکَ» گواهی می‌دهم که خدای متعال وعده‌ای که به تو داده است، البته به آن وفا می‌کند و آنان که تو را خوار کرده [و یاریت نکردند]، همه را هلاک کند و قاتلانت را عذاب سخت چشاند. این فرازها به سنت الهی اشاره دارد.

کسانی امام حسین(ع) را به شهادت رساندند که تکبّر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند

دکتر ترخان «انسان شناسی» را مضمون دیگر زیارت اربعین حسینی عنوان کرد و گفت: در این زیارت می خوانیم: «وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَی وَ شَرَی آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْکَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّی فِی هَوَاهُ وَ أَسْخَطَکَ وَ أَسْخَطَ نَبِیَّکَ» در این جمله بیان می شود که چه کسانی امام حسین(ع) را به شهادت رساندند، آنان کسانی بودند که دنیا مغرورشان کرد، و بهره واقعی خود را به یک چیز فرومایه و پست فروختند، و آخرتشان را به کمترین بها به گردونه فروش گذاشتند، تکبّر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند.

وی ادامه داد: امام حسین(ع) قیام کرد و به شهادت رسید تا مردم را از جهالت برهاند اما این جهالت چگونه با دنیا طلبی گره می‌خورد. جهالت گاهی در مقابل علم و گاهی در مقابل عقل. گاهی انسان می‌داند اما دنیاطلبی او را کور و کر می‌کند. او در کنار امام حسین (ع) قرار نمی‌گیرد با اینکه می‌داند او کیست و وارد این مسیر نمی شود چون باید در این مسیر هزینه کند و دنیای خود را به خطر بیاندازد به عنوان مثال برای اینکه به حکومت ری برسد، بر امام حسینی که می داند کیست و مسیر ایشان چیست، شمشیر می کشد.

وی بیان کرد: کسانی که امام حسین(ع) را به شهادت رساندند، می دانستند امام حسین(ع) از چه جایگاهی برخوردار است، اما «وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا» فریب دنیا را خوردند، این نوع از جهالت، جهالت در مقابل عقل است. این فرازها یک نوع انسان شناسی را بیان می دارد که مراقب باشید انسان موجودی است که دو گرایش دارد، یکی گرایش به سمت خدا و دیگری گرایش به سمت دنیا..

چرا ما انسان ها به مقصد نمی رسیم؟

وی در پاسخ به این پرسش که چرا ما انسان ها به مقصد نمی رسیم؟ گفت: دلیل آن این است که سوار مرکبی شدیم که به سمت خدا حرکت نمی کند. دنیا طلب سوار بر مرکب تن است و چون گرایشی به سمت دنیا دارد و با قرار گرفتن در مسیر حق دنیای او به خطر می افتد، حاضر نیست تغییر مسیر دهد. کسانی امام حسین(ع) را به شهادت رساندند که دنیا طلب بودند، آنان به خاطر دنیا حاضر شدند بر روی علم خود پا بگذارند و امام حسین(ع) را به شهادت برسانند. این یک جهالتی است که به ما هشدار می دهد که ای انسان‌ها شما دارای دو گرایش هستید که اگر گرایش به دنیا در وجود شما قوی شود، برای اینکه به اهداف دنیایی خود برسید حاضرید سر فرزند پیامبر(ص) را هم ببرید.

سبک زندگی خودتان را حسینی کنید

وی به نکته دیگری در زیارت اربعین اشاره و بر تأمل و توجه در آن تأکید و تصریح کرد: در زیارت اربعین پیوند انسان ها با رهبر و اهل بیت(ع) مطرح است و بیان می دارد حال که فهمیدید رهبر شما چه کسی است و چه ویژگی هایی دارد، حال که معرفت پیدا کردید سنت خدا این است که اگر کسی در مقابل امامش بایستد، به عذاب دنیا و آخرت گرفتار می‌شود و اینکه چه خطری با توجه به گرایش‌های انسانی وی را تهدید می‌کند، وقتی این معرفت های سه گانه را به دست آوردید، راه نجات شما این است که خودتان را به اهل بیت(ع) پیوند بزنید و از آنان تبعیت نمایید؛ یعنی سبک زندگی خودتان را حسینی کنید. این همان پیوند میان محبت و معرفت است که جملات مختلفی از زیارت اربعین بدان اشاره کرده است؛ مانند «وَ أَشْهَدُ أَنِّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّهٌ حَتَّی یَأْذَنَ» بدین معنا که من خود را در اختیار شما می گذارم برای اینکه سعادتمند شوم و امر شما را اطاعت می کنم، قلب من به قلب شما گره خورده و به شما ایمان دارم و دشمن کسانی هستم که با شما دشمنی کردند و کسانی را دوست دارم که با شما دوست هستند.

وی تأکید کرد که اگر پیوند «معرفت» و «محبت» حاصل شود، سبک زندگی انسان نیز اصلاح و حسینی خواهد شد.

معرفت و محبت هیچ گاه تعطیل نخواهد شد

دکتر ترخان با بیان اینکه اصل بر معرفت افزایی و محبت افزایی است و در اربعین امسال هم باید بر این مسایل توجه ویژه ای داشته باشیم، گفت: امسال در مراسم اربعین حسینی حضور نداریم، اما باید توجه داشته باشیم که معرفت و محبت هیچ گاه تعطیل نخواهد شد. در هر زمان و موقعیت باید تلاش کنیم معرفتمان را نسبت به امام، مبدأ، خودمان افزایش دهیم تا در پرتو این معرفت، محبت خود به اهل بیت(ع) را نیز افزایش دهیم.

وی افزود: با افزایش محبت به اهل بیت(ع) راه را برای محبت ورزی به خلق الله و شیعیان ابی عبدالله پیدا می کنیم . حال که به دلیل شیوع بیماری امکان پیاده روی در روز اربعین حسینی نیست، از طرق مختلف می‌توانیم محبت خود را به اهل بیت(ع) و امام حسین(ع) نشان دهیم. بسیاری از شیعیان که هر سال در عراق موکب داشتند و امسال نمی توانند در مسیر زائران اربعین حضور یابند، تصمیم گرفتند معادل همان مخارج را برای مناطق محروم کشورشان هزینه کنند و قطعاً این حرکت یک نوع محبت ورزی به اهل بیت(ع) است.

اصل را بر معرفت افزایی و محبت افزایی قرار دهیم

دکتر ترخان در پایان گفت: اصل را بر معرفت افزایی و محبت افزایی قرار دهیم که این دو راهگشا هستند. زیارت اربعین موجب معرفتی می شود که در پرتو این معرفت، محبت افزایش پیدا می کند. اگر در پیاده روی اربعین شرکت کنیم یا دم از امام حسین(ع) بزنیم، اما مسیر و سبک زندگی مان با سبک زندگی امام حسین(ع) همخوانی نداشته باشد، تلاشی بیهوده داشته ایم و به سعادت نخواهیم رسید.

منبع: شفقنا