بارگاه و بنای حرمین عسکریین خودش یک قصه باورنکردنی طولانی است و امروز می‌خواهیم به مناسبت شهادت امانت عظیم الهی از امانتدارش حرف بزنیم.
خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
در توصیف دهمین امام شیعیان امام هادی(ع) چنین گفته‌اند: علی بن محمد، مشهور به امام هادی و امام علی النقی (۲۱۲-۲۵۴ق)، دهمین امام شیعیان و فرزند امام جواد(ع) است. وی ۳۳ سال، از ۲۲۰ تا ۲۵۴ هجری قمری، امامت شیعیان را به عهده داشت. امام هادی با چند نفر از خلفای عباسی از جمله متوکل همزمان بود. بیشتر سال‌های امامت را در سامرا تحت نظارت مستقیم حاکمان عباسی گذراند. بر طبق آنچه تاریخ روایت کرده، امام دهم شیعیان در سوم رجب سال 254 هجری قمری(1186 سال قبل) به شهادت رسید. حالا بنا به آنچه تقویم روی میز فرهنگی نشان می‌دهد، امروز سوم رجب است و سالروز شهادت ایشان. سوژه ما در این گزارش نه خود آن حضرت یا فعالیت‌های ایشان بلکه یک موجود ظاهرا بی‌روح است. یک ساختمان، یک بنا که حالا 1186 سال است پیکر ایشان را در خودش جای داده و به گواهی تاریخ، امانتدار خوبی هم بوده. بارگاه و بنای حرمین عسکریین خودش یک قصه باورنکردنی طولانی است و امروز می‌خواهیم به مناسبت شهادت امانت عظیم الهی از امانتدارش حرف بزنیم.
اواخر سال شمسی 1384 بود و دو سالی می‌شد از حمله نظامی ائتلاف به رهبری آمریکا به عراق می‌گذشت. ارتش صدام برایش شیرازه‌ای نماند که بتواند مقاومت کند. در نهایت هم مانند ارتش همسایه شرقی‌اش در تهاجم جنگ جهانی دوم از هم پاشید و حکومت بعثی ها که با کودتا بر سر کار آمده بودند با حمله نظامی آمریکا فرو ریخت. منهای مقاومت‌های جسته گریخته و پراکنده مردمی، هسته القاعده در عراق تنها گروه جدی مخالف آمریکایی‌ها بودند. گروهی که همزمان با آمریکایی‌ها با همسایه شرقی‌شان هم روابط حسنه‌ای نداشتند با این حال برخلاف سایر همنوعان تکفیری‌شان مانند همین داعشی‌ها که بین صلیبی‌ها(غرب) و رافضی‌ها(شیعیان)، مبارزه با دومی را بر اولی مقدم می‌دانند، القاعده‌ای‌ها قائل به اولویت مبارزه با آمریکا و بعد مبارزه با شیعیان و ایرانیان بودند. همین هم بود که بعد از اشغال عراق توسط آمریکا، آن‌قدری که آمریکایی‌ها از القاعده آزار دیدند، ایران از مزاحمت‌های آنها در امان نسبی بود. این موازنه اما در سوم اسفند 1384 به هم خورد.
3 اسفند 1384
شهر سنی‌نشین سامرا هنوز بیدار نشده بود. عقربه‌های ساعت 7 صبح را نشان می‌دادند. سامرا با وجود اکثریت سنی اما پذیرای یکی از مکان‌های مقدس شیعیان بود: حرمین عسکریین! هنوز لحظاتی از 7 صبح نگذشته بود که خودروهای نظامی با سر و صدا وارد حریم اطراف بارگاه شدند. لباس‌ها حاکی از آن بود که سرنشینان آنها از نیروهای مسلح و امنیتی هستند. نگهبانان بارگاه خلع سلاح شده و به همراه خدام که عمدتا اهل تسنن بودند در محلی بازداشت شدند.
زمان زیادی نگذشت که صدای انفجار بزرگی شهر را لرزاند! 200 کیلوگرم تی.ان.تی در داخل بنا منفجر شده و بخشی از گنبد را از میان برد. با این حال، بخش‌های زیادی از بنا از جمله گلدسته‌ها آن‌قدر مقاوم بودند که در برابر حمله تکفیری‌های القاعده که زیر پرچم ابومصعب زرقاوی فعالیت می‌کردند، باقی بماند و نگذارد حرمتی از امانت‌های گرانبهایش هتک شود! القاعده با این کار رسما با شیعیان وارد تقابل شده بود. اهانت به چنین مکان‌های مقدسی چیزی نبود که از سوی شیعیان هضم شود.
امانت‌های هزار ساله
پیکر امام هادی(ع) و امام حسن عسکری (ع) طبق آنچه تاریخ روایت می‌کند بعد از شهادت در منزل‌شان به خاک سپرده می‌شود. با این احتساب، رفت و آمدهای سوت و کور و بی‌سر و صدای شیعیان برای زیارت مزار این دو امام با هدف رسیدن به منزل سابق این دو بزرگوار انجام می‌گرفته است. دفن نرجس خاتون(س) مادر امام زمان(عج) و حکیمه خاتون(س) خواهر امام حسن عسکری هم وظیفه امانتداری این خانه و بارگاه را بیش از پیش بالا برد. بنایی که تا 58 سال بعد هم به همان شکل باقی بود؛ یک خانه که پیکر چهار نفر از شخصیت‌های مقدس شیعیان را در خود جای داده بود! حالا بیش از هزار سال از آن روزها می‌گذرد.
23 خرداد 1386
اتفاق دو سال قبل باعث شده تدابیر امنیتی از گسیختگی سابق کمی بیرون بیاید. روی همین حساب بود که دیگر هجوم نظامی و مسلحانه به حرمین عسکری دیگر به راحتی سابق نبود. به همین دلیل تکفیری‌های القاعده‌ای برای هجوم دوم، نیمه‌های شب را انتخاب کردند و این مرتبه به راحتی نتوانستند پایشان را به بارگاه برسانند. هرچند نگهبان‌های حرم توانستند موج اول حمله را دفع کنند، اما باز هم عدم اتخاذ تدابیر امنیتی آن هم در یک کشور اشغال شده توسط نیروی بیگانه باعث شد دوباره پای تکفیری‌ها به بارگاه برسد و تروریست‌ها این مرتبه حساب‌شده‌تر عمل کردند؛ دو انفجار یکی در گلدسته چپ و دیگری بر گلدسته راست. دو ستون و عمود اصلی بارگاه که وزن بخش مهمی از بنا را تحمل می‌کردند. تا کارگذاری مواد منفجره تمام شود، ساعت‌های اولیه صبح بود و در ادامه هم دو انفجار که دوباره اهالی شهر را یاد انفجار دو سال قبل انداخت. امانتدار سوژه گزارش ما اما نمی‌خواست رسم امانتداری هتک شود. زخمی شد، فرو ریخت، کمرش شکست اما نگذاشت حرمت امانت‌های گرانبهایش هتک شوند. دو گلدسته یکجا فرو ریخت و موجه انفجار و تخریب، بسیاری از بخش‌های دیگر بارگاه را هم تخریب کرد. بارگاه و بنا، امانت‌هایش را سفت در میان گرفته بود ولو به قیمت با خاک یکسان شدن خودش.
این حمدانیانِ 12 امامی
58 سال از شهادت امام حسن عسکری(ع) گذشته بود. حمدانیان که قومی شیعی و از ساکنان شمال عراق و بخشی از شام و سوریه، اولین کسانی بودند که ضریح و قبه روی بنا گذاشتند. بنا حالا می‌توانست آبرومندانه‌تر زیر عبور شب و روز و صفحات تاریخ بر خود ببالد. حمدانیانِ موصل و شام با وجود زندگی در میان حاکمان اهل تسنن اما آشکارا عقاید شیعی داشتند. جالب است بدانید همین‌ها نخستین کسانی بودند که روی مقبره حضرت علی(ع) قبه‌ای به احترام بنا کردند. امانتدار شهر سامرا در دوران حمدانیان روزگار خوشی را گذراند. در ادامه هم در دوران دیلمی‌ها، بارگاه حسابی از غربت اولیه در آمد. افزودن گنبد و بارگاه، ساختمانی از گچ و آجر، مفروش شدن بنا و ساخت و نصب درهای بزرگ مزین با طرح‌ها و چوب‌های قیمتی و امثالهم.
آتش‌سوزی بارگاه
شاید جالب باشد بدانید بارگاه حرمین عسکریین در طول تاریخ حداقل دو بار دچار سانحه آتش‌سوزی شده که حداقل یک موردش به دلیل بی‌توجهی خدام و گرفتن شعله به ضریح و سازه چوبی بنا بوده است. یک مورد از این آتش‌سوزی‌ها در زمان سلطنت صفویه و همزمان با حکمرانی شاه سلطان حسین صفوی اتفاق افتاده است. در این آتش‌سوزی، ضریح چوبی آتش می‌گیرد که همین امر باعث می‌شود ضریح بعدی از فولاد ساخته شده و روی مزار قرار گیرد.
سرداب غیبت
بخش مهم دیگری از حرم عسکریین که برای زائران هم بسیار محل اهمیت است، سرداب غیبت است. در توضیح این بخش از حرم باید خدمت شما عرض کنیم آنچه امروز به این عنوان در ضلع شمال‌غربی بارگاه قرار دارد، زیرزمین منزل امام حسن عسکری(ع) بوده که امام در روزهای گرم و بلند تابستان برای زندگی و عبادت در این مکان مستقر می‌شدند. گزارش‌هایی در تاریخ وجود دارد که حضرت مهدی(عج) پیش و پس از شهادت امام حسن‌عسکری(ع) در این مکان رویت شده و به همین دلیل هم این زیرزمین به «سرداب غیبت» معروف و مشهور شده است. بخشی از این سرداب هم در بمب گذاری‌های 84 و 86 تخریب شد.
پیش به سوی بازسازی
کار بازسازی و ساخت گنبد حرم از سال 89 شروع شد و سال ۱۳۹۴ به پایان رسید. گنبد بنا با بیش از ۲۳ هزار خشت طلا پوشانده شده است. ضریح هم به همت آیت الله العظمی سیدعلی سیستانی ساخته شده است. تمامی هزینه‌های این پروژه که در آن حدود ۷۰ کیلو طلا، ۴۵۰۰ کیلوگرم نقره، ۱۱۰۰ کیلوگرم مس و ۱۱ تن چوب ساج (با دوام بالغ بر ۳۰۰ سال) استفاده شده است، به‌عهده دفتر این مرجع تقلید بوده است. ساخت ضریح عسکریین نیز از سال ۸۹ در ایران آغاز و پس از دوسال به اتمام رسید. در ساخت این ضریح حدود چهار تن و نیم نقره و بیش از ۶۰ کیلو طلا استفاده شده است. ضریح عسکریین در بهمن ۱۳۹۵ به سامرا منتقل و در ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ از آن رونمایی شد. بنای حرمین عسکریین حالا بعد از 1186 سال هنوز امانت‌های خودش را دربرگرفته؛ زرقاوی، القاعده و داعش رفتند اما امانتدار قصه همچنان امانت‌هایش را تنگ در بر گرفته است. او در سخت‌ترین روزهای تاریخ هم نگذاشته حرمت امانت‌هایش هتک شوند.
منبع: ابنا
