نِزاری قُهستانی و ارادت به اهل بیت (ع)
گردآوری: مسعود بسیطی
حکیم سعدالدین بن شمس‌الدین نزاری بیرجندی قهستانی (۶۴۵–۷۲۱ یا ۷۲۰ قمری) معروف به حکیم نزاری از سرایندگان بزرگ نیمه دوم سده هفتم و آغاز قرن هشتم، در روستای فوداج از توابع بیرجند متولد شد. وی را نخستین نویسنده دوره بعد از الموت دانسته‌اند.
اشعار نزاری، سرشار از اصطلاحات دینی، علمی و فلسفی، عرفانی و صوفیانه می‌باشد که آن‌ها را در جایگاه‌های مناسب و در معانی درست خود به کاربرده است. بسیاری از شعرا و نویسندگان از آن جمله جامی، شاعر و عارف نامدار سده نهم برخی از اشعار حافظ را متأثر از اشعار حکیم نزاری می‌دانند و به عبارت دیگر معتقدند که حافظ از شیوه نزاری پیروی کرده‌است.
در مورد مذهب نزاری اختلاف نظر است ولی چیزی که به نظر می‌رسد این است که او پیرو دین اسماعیلی بوده ولی در اواخر عمرش به شیعه دوازده امامی گرایش پیدا کرده‌است.
اهل بیت در آثار نزاری:
علاقه و ارادت همراه با احترام به اهل بیت پیامبر در همه آثار نزاری مشهود است به ویژه او در غزلیاتش بارها به محبت و ولایت علی ابن ابی طالب اعتراف کرده‌است.1
اشعار:
امامت:
نَفسى جهان نباشد زِ امام وقت خالى بمرنج اگر برنجى چه كنم نصِّ كلام است
تو امام وقتِ خود را به يقين اگر ندانى به يقين بدان كه بر تو، سر و مال و زن حرام است
مناقب اهل بیت (ع):
مهر كسى است ما را در جان كه وقت معجز مه را به يك اشاره كردى در آسمان شق
ولىّ آل محمد جهان علم على كه جود اوست دَرِ رزق خلق را مفتاح
ذوالفقار كف حيدر به شبان لايق نيست شك نباشد كه شبان هم به عصا اولاتر
به ال مصطفى پيوند جستيم به حق فرزند بر فرزند جستيم
...
دشمن آل مصطفى جمله وانگهى دعوى مسلمانى
...
توقّعى كه به اعمال خير دارم نيست جز اين كه هست تولاّى من به آل عبا
...
گر نه به حبّ آل نبى ممتلى بُوَد نايد به هيچ كار نفوس و دوات ما
...
اسرار در محبّت آل است و السّلام بدبخت را به جاى محبّت عداوت است
...
تو به زارى مبين نزارى را دل و پشتش به حبّ آل قوى است
آن‌كه [او]بى‌حجاب مى‌گويد اعتقادش به اهل بيت نبى است
...
پيرو آل نبى باش كه ذرّيت اوست غايت مقصد و زنهار مگرد از منهاج
...
دست من و دامن آل رسول هرچه جُزين است نَيَرزد به پول
گردون تراب بر سر آن تيره بخت كرد كز دست داد دامن اولاد بوتراب
…
پادشاه است بر ممالك فضل زان كه مملوك خاندان على است
حسنین (ع):
اگرچه احسنى امّا حسن نه‌اى و حسين كه از براى دل مرتضات دارم دوست2
منابع:
1- ویکی پدیا
2- کتاب جلوه های ولایت در شعر فارسی، ص 45، 80، 114، 130، 166، 180 و 187
