جامی

احمد جام و ارادت به اهل بیت (ع)

گردآوری: مسعود بسیطی

احمد بن محمد بن جریر ملقب به شیخ الاسلام معین الدّین و مکنّی به ابی نصر و معروف به «احمد جام» شیخ ژنده پیل و اهل عرفان به سال 441 ه.ق در "انامق" متولد شد.

هدایت می‌نویسد: "در کتب معرفت دو کس را شیخ الاسلام لقب داده‌اند اول خواجه عبد اللّه انصاری که او را پیر هری نیز خوانند و از آن پس شیخ بزرگ احمد جامی که از مشاهیر و مشایخ بود و حالاتش علی التفصیل در کتب قوم مرقوم است و از او کرامات عالیه نقل کرده‌اند و چند تن فرزند از او به وجود آمده که همه عالم عامل و عارف کامل و صاحب فضل و تصانیف عالیه بوده‌اند."

ابو نصر در بدو حال با اهل لهو و لعب زندگانی می‌نمود، امّا در بیست و دو سالگی جذبه‌ای از جذبات الهی به وی رسید و حالتی غریب و کششی عجیب دریافت و جامی از خم خانه‌ی شراب محبت کشید و به مقام توبه و انابه و ندامت رسید و شوریده و مجذوب گردید. پدر و مادر و وطن را گذاشته به جانب کوه شتافت و در آنجا به خدمت حضرت خضر (ع) رسیده تلقین ذکر یافت و هیجده سال در کوه به ریاضت و عبادت مشغول بود و بعد از چهل سالگی به خلق و آبادی رجوع فرمود، و طالبان را راه توبه و تلقین ذکر خفی و تربیت در طریقت و وصول به حقیقت نمود شیخ ابو سعید ابی الخیر زمان رحلت خود وصیت کرد که: "خرقه‌ی مرا به چنین جوانی جامی که در فلان هنگام به خانقاه من آید بسپارید" و هم گفته که: "علم ولایت ما را بر بام خانه‌ی خماری کوفتند."

کرامات شیخ احمد بسیار است و معاصرین وی از عرفا شیخ ابو القاسم گرگانی و از حکما ابو علی سینای بلخی است از تألیفات او کتاب "سراج السائرین" است. وی "دیوان اشعاری" دارد که مشتمل بر مناقب ائمه اطهار (ع) است. ابو نصر به سال 536 هجری وفات یافت.

اشعار:

اى ز مهر حيدرم هر لحظه در دل صد صفاست
از پى حيدر حسن ما را امام و رهنماست
همچو كلب افتاده‌ام بر خاك درگاه حسن
خاك نعلين حسين اندر دو چشمم توتيا است
عابدين تاج سر و باقر دو چشم روشن است
دين جعفر بر حقّ است و مذهب موسى رواست
اي موالى وصف سلطان خراسان را شنو
ذره از خاك قبرش دردمندان را دواست
پيشواى مؤمنانست اي مسلمانان تقى
گر نقى را دوست دارم در همه مذهب رواست
عسكرى نور دو چشم عالم و آدم بود
همچو مهديّ يك سپهسالار در ميدان كجاست

شاعران از بهر سيم و زر سخنها گفته‌اند
احمد جامى غلام خاصّ شاه اولياست¹

در شعر دیگری آورده است:

گر منظر افلاك شود منزل تو

وز كوثر اگر سرشته باشد گل تو
چون حبّ عليّ نباشد اندر دل تو

مسكين تو و سعيهاى بيحاصل تو²

منابع:

1. ویکی حسین به نقل از دانشنامه شعر عاشورایی / راضیه محمد زاده/ ج 2، ص 746
2. سفینه البحار و مدینه الحکم والآثار/ شیخ عباس قمی/ ص 706 و 707