سخنی با مربیان در ارتباط با دوره‌‌ی رویش

 

flower 12

    

 

بسم الله الرحمن الرحیم

   

درس‌گفتارهایی از: مسعود بسیطی

با اهتمام: هیئت تحریریه بنیاد علمی فرهنگی محمّد (ص)

دوره‌ی «رویش»، طرح درسی برای مربیان مدارس – خصوصا مربیان پرورشی - است که با هدف «رفع معضلات تربیتی شایع در میان دانش آموزان مقطع سنی 13 تا 17 سال» به سفارش آموزش و پرورش، توسط هیئت تحریریه بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) تدوین گردیده است.

برای استفاده‌‌ی بهتر از این دوره توصیه‌‌ می‌شود مطالب زیر حتما مورد مطالعه‌‌ی عزیزان قرار گیرد:

امروزه معضلات تربیتیِ قابل توجهی در میان دانش آموزان دیده می‌شود که زمینه‌ی بروز بسیاری از آنها، عدم وجود الگوی صحیح تربیتی در خانواده‌ها و مدارس است. از این رو یکی از دغدغه‌های اولیاء و مربیان دلسوز، دسترسی به روشی است که تربیت را در دانش آموزان نهادینه سازد و آن­ها را به خود کنترلی برساند. به گونه‌ای که دانش‌آموز با وجود اینکه می‌تواند به دور از چشم والدین و مسئولان مدرسه مرتکب کار نادرستی شود، به انتخاب رفتارهای خوب و عقلانی مانند حق‌پذیری، صداقت، امانت­داری، احسان به والدین، رعایت انصاف و ... گرایش داشته باشد.

بهترین راه برای ایجاد خودکنترلی در دانش آموزان و نهادینه کردن امر تربیت در ایشان، روشی است که ریشه در آموزه‌های مربیان الهی داشته باشد.[1] مربیان الهی با تربیت الهی پرورش یافته‌اند و از جانب خداوند متعال برای تربیت انسان‌ها به میان آدمیان فرستاده شده‌اند. بنابراین، به شرط خواست و اراده‌ی آدمی، بهترین و اثرگذارترین روش تربیتی، نزد مربیان آسمانی است.

روشی که مربیان الهی معرفی می‌کنند بر دو پایه‌ی عقل و فطرت استوار است.[2] در ابتدا لازم است کمی بیشتر با این دو مفهوم آشنا شویم:

     

عقل

خداوند برای تربیت و هدایت مردم دو دسته حجت و راهنما فرستاده است: یکی حجت ظاهری و آشکار و دیگری حجت درونی. راهنمای آشکار، پیامبران و امامان علیهم‌السلام هستند و راهنمای درونی، عقل است.[3]

عقل در مکتب تربیتی مربیان آسمانی وسیله‌ای است که با آن خداوند رحمان پرستیده می‌شود و بهشت حاصل می‌گردد.[4] در واقع، عقل، نورى است در قلب، كه با آن، بین حق و باطل، خوب از بد تفاوت گذاشته می‌شود[5] و انسان در پرتو آن می‌­یابد که دروغ­گویی بد است، حق­‌پذیری خوب است، امانت­داری خوب است، بی­انصافی بد است و ... لذا اعمال و انتخاب‌های ما هرقدر عقلانی‌تر باشد در نزد خداوند ارزش بالاتری دارد.

     

فطرت

کلمه‌­ی فطرت از ریشه‌ی فَطَرَ به معنای خلقت نخستین است.[6] هر مولودی بر فطرت متولد می‌شود[7] و بر  اساس همین فطرت، خدا، پیامبر و مربیان آسمانی خویش را می‌شناسد.[8] نکته‌ی قابل توجه این است که اگر چه انسان با معرفت فطری وارد دنیا می‌شود، اما اگر تحت تربیت و تذکر مربیان الهی قرار نگیرد نه تنها به معرفت فطری که با آن خلق شده متذکر نمی‎­شود بلکه ممکن است به خدایی که مذاهب و فِرَق مختلف با اوهام خویش ساخته­‌اند منحرف گردد. معرفت فطری که انسان با آن به دنیا می‌آید به همراه حجت بیرونی (پیامبران و اولیای الهی) و حجت درون (عقل) به آدمی کمک می‌کند معبود خود را شناخته و راه صحیح عبودیت و نائل شدن به مقام قُرب و رضای او را بیابد.

از آنجا که روش تربیتی اهل بیت مبتنی بر فطرت است و با پشتوانه‌ی عقلی بیان می‌شود این قابلیت را خواهد داشت که در هر زمان و مکانی پاسخگوی همه‌ی نیازهای انسان از جمله کمال طلبی و خداجویی او باشد. از طرفی مربیان می‌توانند با تذکر به مستدلات عقلانی، دانش آموزان را تشویق کنند که به تشخیص و پیام عقل پاسخ مثبت دهند و آن هنگام که عقل، فعلی را خوب و در مسیر حق تشخیص می‌دهد آن را انتخاب کنند.

     

لزوم پرداختن به امر تربیت

محبوب‌ترینِ مردم نزد خداوند، کسانی هستند که به حال انسان‌ها سودمند و در رعایت حقوق‌ مردم استوارند.[9] این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که پیامبر رحمت در ارتباط با آن فرمودند: «هر کس صبح کند در حالی که به رسیدگی امور انسان‌ها اهتمام نداشته باشد، مسلمان نیست.»[10]

بر خلاف فرهنگ حاکم بر جوامع امروزی که اکثر انسان‌ها دغدغه‌ی پرداختن به مشکلات خود را دارند و یا نهایتِ کمک به دیگران را حمایت مادی از جمله: تهیه‌ی خوراک، پوشاک، ساخت مدرسه و ... می‌دانند، خواست خداوند از ما چیز دیگری است و آن پرداختن به امر تربیت و هدایت انسان‌هاست. این امر نزد خدای تعالی از چنان جایگاهی برخوردار است که مربی بزرگ الهی- رسول خاتم صلی الله علیه و آله و سلم - در رابطه‌اش خطاب به امیر مؤمنان فرمودند:

«اگر خداوند، یک نفر را به وسیله‌ی تو هدایت‏ كند منفعتش برایت از هر چیزى كه خورشید به آن تابیده بیشتر است.»[11]

حال که تربیت و هدایت یک نفر ارزشی بالاتر از حیات بخشیدن به تمامی موجودات روی زمین دارد، چه خوب است ما نیز به هدف بندگی خدا و گام برداشتن در مسیر رضایت او به ارزشمند‌ترین نوع دستگیری از انسان‌ها – یعنی تربیت آنها - اقدام نمائیم و برای افزایش اثرگذاریِ فعل‌مان، خود نیز حقایقی را که در پرتو نور عقل تشخیص می‌دهیم، تصدیق نموده، در زندگیِ عملی به کار بندیم.

    

نکات ضروری جهت ارائه‌ی دوره‌ی «رویش»:

مربیان گرامی توجه داشته باشند که:

-    هدف اصلی این دوره «معرفی برخی راه­كارهای عقلی موثر» جهت رفع معضلات تربیتی شایع در میان دانش‌آموزان مقطع سنی 13 تا 17 سال و رساندن ایشان به خود کنترلی است.

-    از آنجا که این جزوه با هدف تربیت و تذكر تدوین شده، لازم است از تدریس آن صرفآ به گونه‌ی آموزشی پرهیز گردد.

-    به منظور اثربخشی بیشترِ مباحث و به جهت جلوگیری از بمباران اطلاعات دانش آموزان، از بیان مطالب خارج از این درس‌نامه اجتناب شود.

-     اهداف ذکر شده در ابتدای هر درس، با دقت مطالعه گردد و جهت تحقق آن­ها تلاش شود.

-    در ابتدای هر جلسه، خلاصه‌ای از درس گذشته بیان شود، نکات تربیتی، مجددآ تذکر داده شود و از دانش آموزان در مورد پروژه‌های عملی بازخورد گرفته شود.

-    حتما از روش‌های فعال تدریس از جمله پرسش و پاسخ، بارش فكری و ... استفاده شود و به دانش آموزان فرصت ابراز آزادانه‌ی نظر و مشارکت در بحث داده شود. 

-     هر درس، یك یا چند پروژه‌ی عملی دارد كه لازم است به پیاده سازی آنها توسط دانش آموزان توجه گردد.

-     مربّی، دوره‌ی «پیوند با ملکوت 1» را گذرانده باشد.[12]

   

منبع: خانه کودک و نوجوان بنیاد محمد (ص)

   

 


[1] خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: "لَقَدْ كانَ لَكُمْ فی‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثیراً" یعنی: به یقین براى شما در [خصلت‏ها و روش‏] پیامبر خدا سرمشقی نیكو است: براى آن كسى [از شما] كه به خدا و روز بازپسین امید می‌دارد و خداى را بسیار یاد می‌كند: قرآن کریم. سوره احزاب، آیه 21.

[2] امیر مومنان فلسفه‌ی بعثت پیامبران را متذکر ساختن مردم به فطرت و عقل بیان فرموده‌اند: "فَبَعَثَ فِیهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَیهِمْ أَنْبِیاءَهُ لِیسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ یذَكِّرُوهُمْ مَنْسِی نِعْمَتِهِ وَ یحْتَجُّوا عَلَیهِمْ بِالتَّبْلِیغِ وَ یثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ ..." یعنی: [خداوند] فرستادگانش را به میان مردم فرستاد و پیامبرانش از پى یكدیگر آمدند تا از مردم بخواهند عهدی را كه فطرت‌شان بر آن سرشته شده، به جاى آورند و نعمت او را كه از یاد برده‏‌اند، به یاد آورند و از آنان حجّت گیرند كه [رسالت حق را] برای‌شان تبلیغ نموده‌اند و عقل‌های شان را كه در پرده‌ی غفلت، مستور گشته، برانگیزند (گنجینه‌های عقل که مدفون شده‌اند را شخم بزنند تا آشکار شوند): نهج البلاغه، خطبه‌ی 1، ص 43.

[3] "إِنَّ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَینِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِیاءُ وَ الْأَئِمَّةُ وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُول‏" یعنی: خداوند برای مردم دو حجت دارد: یکی آشکار است و دیگری پنهان، راهنمای آشکار، پیامبران و امامان علیهم السلام هستند و راهنمای باطن، عقل است: تحف العقول، ص 386.

[4] "إلْعَقْلُ، مَا عُبِدَ بِهِ الرّحْمَنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ": اصول كافی، ج 1، ص 11.

[5] "العقلُ نورٌ فِى القلبِ یُفَرِّقُ بِهِ بَینَ الحقِّ وَالباطِل": ارشاد القلوب، ج 1، ص 198.

[6]  "الفطره: الابتداء و الاختراع": لسان العرب ج 10، ذیل واژه الفطر": ارشاد القلوب، ج 1، ص 198.

[7] رسول خاتم می فرمایند: "كُلُّ مَولُودٍ یُولَدُ عَلَی الفِطْرةِ وَ ابَواهُ یَهَوِدانه و یُنَصِرانه و یُمَجِسانه": بحار الانوار، ج 58، ص 187. ؛ منظور از اینکه فرزندان توسط والدین یهودی یا مسیحی می‌شوند این نیست که آنها به خدایی که حضرت موسی و حضرت عیسی به مردم معرفی کرده‌اند معتقد می‌شوند. بلکه مقصود این است که از دین الهی که بشر را به بندگی خدای واحد ازلی فرا می‌خواند منحرف می‌شوند و به بدعت‌ها و باورهای نادرستی که مردم در ادیان ایجاد کرده‌اند سوق داده می‌شوند. این موضوع را می‌توان به تفاوت یک برنامه سیستم عامل اصل (اوریجینال) و یک برنامه‌ی معیوب (قفل شکسته) تشبیه کرد. خداوند برنامه‌ای صحیح، بی عیب و نقص و اصل (اوریجینال) بر فرزند آدمی نصب کرده؛ اما والدین و مربیان آن برنامه را فرمت کرده و برنامه‌ای معیوب (قفل شکسته) روی کودکان نصب می‌کنند.

[8] طبق روایات رسیده از مکتب اهل بیت علیهم السلام خداوند در عالم ذَرّ، معارف مورد نیاز انسان را برای رشد و تکامل به او تملیک فرمود (به عنوان نمونه بنگرید به: بحارالانوار، ج 5، ص 237). یکی از آن معارف، معرفت الله است. در واقع در فطرت تمامی انسان‌ها چنین معرفتی از الله وجود دارد. فطرت، از ریشه‌ی فَطَرَ به معنای خلقت نخستین است (بنگرید به پاورقی شماره 6). یعنی خلقت انسان‌ها با معرفت خدا همراه بوده است. خداوند درباره‌ی فطرت در قرآن کریم چنین می‌فرماید: «پس حق گرایانه، تمام توجهت را به سوى این آیین جلب کن، [با همان‏] فطرتى كه خدا مردم را بر آن سرشته است. تغییرى در آفرینش خدا نیست. آیین پایدار همین است و لیكن بیشتر مردم نمی‌دانند» (سوره روم، آیه 30). با مراجعه به مفسران حقیقی قرآن - یعنی اهل بیت - در می‌یابیم منظور از خلقت بر اساس فطرت، خلقت بر اساس شناخت کامل خدا و حجت‌های الهی است (بحارالانوار، ج 26، ص 277). علاقمندان به موضوع معرفت فطری خدا، می‌توانند به مقاله‌‌های «علم حقیقی و نشانه‌های آن » و «تربیت عقلانی، ریشه‌ها و راهکارها» در بخش آثار و مقالات سایت محمد (ص) مراجعه فرمایند.

[9] رسول خاتم می فرمایند: "أَحَبُّ عِبَادِ اللَّهِ إِلَى اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ- أَنْفَعُهُمْ لِعِبَادِهِ وَ أَقْوَمُهُمْ بِحَقِّهِ- الَّذِینَ یحَبِّبُ إِلَیهِمُ الْمَعْرُوفَ وَ فِعَالَه": بحارالأنوار، ج ‏74، ص 154.

[10] "مَنْ أَصْبَحَ لَا یهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیسَ بِمُسْلِم‏": اصول کافی، ج 2، ص 163.

[11] "لَأَنْ یهْدِی اللَّهُ عَلَى یدَیكَ عَبْداً مِنْ عِبَادِ اللَّهِ خَیرٌ لَكَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْس": بحارالانوار، ج 1، ص 216.

[12] دوره «پیوند با ملکوت» به سفارش آموزش و پرورش توسط بنیاد محمد (ص) تدوین و برای مربیان اجرا گردیده است. جهت آشنایی با این دوره با اداره آموزش و پرورش منطقه خود و یا با بنیاد محمد (ص) تماس حاصل فرمایید.

 

logo test

ارتباط با ما